ΕΚΛΟΓΕΣ: Τέλος ο δεύτερος γύρος
Ριζικές αλλαγές στο θεσμικό και εκλογικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης φέρνει ο νέος κώδικας που παρουσίασε ο Υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος στο υπουργικό συμβούλιο. Πρόκειται για μία τομή που επιχειρεί να δώσει οριστική λύση στις παθογένειες των προηγούμενων εκλογικών συστημάτων, προτάσσοντας τη σταθερότητα, τη λειτουργικότητα και την ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Εκλογή από τον πρώτο γύρο με κατώφλι 42%
Η σημαντικότερη καινοτομία του νέου κώδικα αφορά την κατάργηση του δεύτερου γύρου στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Με τη νέα διάταξη, δήμαρχοι και περιφερειάρχες θα εκλέγονται πλέον σε έναν μόνο γύρο, εφόσον ο επικεφαλής συνδυασμός συγκεντρώσει τουλάχιστον 42% των ψήφων. Σε αυτή την περίπτωση, ο συνδυασμός θα εξασφαλίζει αυτόματα τα 3/5 των εδρών του συμβουλίου, κατοχυρώνοντας πλειοψηφία ικανή να του επιτρέψει την απρόσκοπτη διοίκηση.
Εάν κανένας συνδυασμός δεν ξεπεράσει το 42%, ενεργοποιείται ένας μηχανισμός δευτερογενούς καταμέτρησης, βάσει των “συμπληρωματικών” προτιμήσεων που θα έχουν δηλώσει οι ψηφοφόροι κατά την αρχική ψήφο. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει την ανάδειξη νικητή χωρίς δεύτερη κάλπη, αποτυπώνοντας πιο πιστά τις συνολικές προτιμήσεις του εκλογικού σώματος.
Γιατί καταργείται ο δεύτερος γύρος
Το Υπουργείο Εσωτερικών στηρίχθηκε σε πληθώρα στοιχείων για να προχωρήσει στη μεταρρύθμιση. Η μειωμένη συμμετοχή στον δεύτερο γύρο, οι τεχνικές δυσκολίες μετακίνησης των ετεροδημοτών, αλλά και η διαφαινόμενη αποστασιοποίηση μέρους του εκλογικού σώματος – ιδιαίτερα όταν έχουν ήδη αναδειχθεί οι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι – ανέδειξαν τον δεύτερο γύρο ως έναν αναποτελεσματικό και δαπανηρό θεσμό, που συχνά ενίσχυε την πολιτική αστάθεια αντί να εξυπηρετεί τη δημοκρατική λειτουργία.
Η εμπειρία των προηγούμενων εκλογικών αναμετρήσεων επιβεβαίωσε τα παραπάνω. Ο δεύτερος γύρος, αντί να λειτουργεί ως μηχανισμός ενίσχυσης της νομιμοποίησης, προκαλούσε φαινόμενα αντιφατικής ψήφου και χαμηλής συμμετοχής, με χαρακτηριστικά παραδείγματα ψηφοφόρων που άλλαζαν προτίμηση ή απείχαν εντελώς, παρά τη συμμετοχή του αρχικού τους υποψηφίου.
Ηλεκτρονική ψήφος και διαφάνεια στις δαπάνες
Μια ακόμη καινοτομία αποτελεί η θεσμοθέτηση της προαιρετικής ηλεκτρονικής ψήφου, με στόχο τη διευκόλυνση κυρίως των ετεροδημοτών και όσων αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στα εκλογικά τμήματα. Παράλληλα, εισάγεται ενιαίο παράβολο υποψηφιότητας, αναλογικό με τον πληθυσμό του ΟΤΑ, προκειμένου να περιοριστεί το κόστος για τους συνδυασμούς.
Στον άξονα της διαφάνειας, θεσπίζονται αυστηρότερα πλαφόν για τις προεκλογικές δαπάνες, αναλόγως με τον πληθυσμό κάθε περιοχής. Δημιουργείται επίσης κεντρική βάση δεδομένων για την καταγραφή και τον έλεγχο των εξόδων, με σαφείς προβλέψεις για τις δημόσιες εμφανίσεις υποψηφίων και τους όρους προβολής τους στα ΜΜΕ.
Νέα αρχιτεκτονική στα συμβούλια
Αλλαγές φέρνει ο νέος κώδικας και στη συγκρότηση των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων. Καταργούνται οι εκλογικές περιφέρειες εντός των δήμων, δίνοντας έμφαση στην αναλογικότερη εκπροσώπηση. Επιπλέον, προβλέπεται – ανάλογα με το μέγεθος του συμβουλίου – η εκλογή συγκεκριμένου αριθμού συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης, προκειμένου να μετριαστεί ο εσωτερικός ανταγωνισμός.
Η αναμόρφωση επεκτείνεται και σε θεσμικά ζητήματα, όπως τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα, ενώ διευκολύνεται η ρύθμιση οφειλών προς ΟΤΑ, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών. Καταργούνται, επίσης, οι αποσπάσεις υπαλλήλων στον τόπο εκλογής τους, προς αποφυγήν φαινομένων πελατειακής αξιοποίησης της δημόσιας διοίκησης.
Συγκριτική θεώρηση: Η Ελλάδα ευθυγραμμίζεται με την Ε.Ε.
Ο νέος κώδικας αξιοποίησε στοιχεία από τις ευρωπαϊκές πρακτικές. Η Ελλάδα, μέχρι σήμερα, ανήκε σε μια μικρή μειοψηφία χωρών που επέμεναν στο μοντέλο των δύο γύρων. Αντίθετα, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών υιοθετεί είτε έμμεση εκλογή είτε σύστημα ενός γύρου, όπως τώρα και η Ελλάδα. Στόχος είναι να περιοριστούν τα φαινόμενα πολυκερματισμού, που σε αρκετές περιπτώσεις οδηγούσαν σε παραλυτικά σχήματα διοίκησης.
Το νέο μοντέλο δίνει ξεκάθαρη πλειοψηφία στους εκλεγέντες και διευκολύνει την υλοποίηση πολιτικών σχεδίων, χωρίς την ανάγκη συνεχών συναινέσεων ή εξαρτήσεων από μικρές παρατάξεις.
Συμπέρασμα
Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τον νέο εκλογικό κώδικα φιλοδοξεί να δώσει νέα πνοή στη λειτουργία των δήμων και των περιφερειών. Με τη σταθερότητα ως βασικό ζητούμενο και τη διαφάνεια ως προτεραιότητα, το Υπουργείο Εσωτερικών επιχειρεί να δημιουργήσει ένα λειτουργικό, δίκαιο και σύγχρονο πλαίσιο διακυβέρνησης στην Αυτοδιοίκηση του 21ου αιώνα.