Έφυγε ένας υψίστης σημασίας Ευρυτάνας στην κοινωνιολογία και την τέχνη
1946 – 2025: Ποιητής, κοινωνιολόγος και πρωτοπόρος καλλιτέχνης
Πρώτα χρόνια και καταγωγή
Ο Δημοσθένης Αγραφιώτης γεννήθηκε το 1946 στο Καρπενήσι της Ευρυτανίας, μια γη που διαμόρφωσε τις πρώτες του ρίζες. Από νεαρή ηλικία έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη γνώση και τη δημιουργία, δύο άξονες που θα καθορίσουν ολόκληρη τη ζωή του.
Σπουδές και ακαδημαϊκή πορεία
Η ακαδημαϊκή διαδρομή του Αγραφιώτη είναι εξίσου εντυπωσιακή με την καλλιτεχνική του. Σπούδασε Χημικός Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στη συνέχεια, έκανε μεταπτυχιακό στο University of Wisconsin (ΗΠΑ) και απέκτησε πτυχίο στη Διοικητική των Επιχειρήσεων από το αντίστοιχο μεταπτυχιακό ινστιτούτο της ΑΣΟΕΕ.
«Το 1968, όταν ήμουν 22 ετών, έφυγα για τις Ηνωμένες Πολιτείες … Παρακολούθησα ένα πρόγραμμα Χημικής Μηχανικής και Βιομηχανικής Κοινωνιολογίας στον Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν … Στην Ελλάδα, η δικτατορία (1967-1974) καταπατούσε κάθε ελευθερία, ενώ η Αμερική βρισκόταν στο απόγειο της περιόδου των χίπις και των αγώνων εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ. Ήμουν θαμπωμένος από τα συμβεβηκότα στις ΗΠΑ του τότε. … Το 1973, εγκαταστάθηκα στο Παρίσι όπου ξεκίνησα ένα διδακτορικό … Τότε ήταν που προσχώρησα σε μια ομάδα αποτελούμενη από καλλιτέχνες, ποιητές, συγγραφείς, ζωγράφους και γλύπτες … Από εκείνη την εποχή, άρχισα να θεωρώ τον εαυτό μου έναν ‘καλλιτέχνη διαμέσων’ …», θα αφηγηθεί για τα χρόνια της δικτατορίας σε συνέντευξή του.
Το 1976 ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στις Οργανώσεις και την Κοινωνιολογία στην Πανεπιστημιακή Σχολή Παρισιού ΙΧ (Université Paris IX), ενώ το 1978 απέκτησε τον τίτλο “Doctorat d’État, Sciences des Organisations – Κοινωνιολογία τεχνολογίας και λήψης αποφάσεων”.
Από το 1984 έως το 2007 υπηρέτησε ως καθηγητής Κοινωνιολογίας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), όπου εστίασε την έρευνά του σε κρίσιμα κοινωνικά και πολιτισμικά ζητήματα όπως η υγεία, η αρρώστια, η τεχνολογία και η τέχνη.
Το καλλιτεχνικό του έργο
Παράλληλα με την ακαδημαϊκή του καριέρα, ο Αγραφιώτης διακρίθηκε ως ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός κινηματογράφου, φωτογράφος και εικαστικός διαμέσων. H τέχνη και η επιστήμη δεν ήταν για εκείνον δύο παράλληλοι κόσμοι, αλλά αλληλοσυνδεόμενα πεδία: το καλλιτεχνικό του έργο συχνά αντανακλούσε κοινωνιολογικές αναζητήσεις και τεχνολογικές προοπτικές.
Είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επιτέλεση (performance), τη θέση της μέσα στις κοινωνικές δομές αλλά και τη σχέση της με τις τελετουργίες. Σε εκθέσεις του, παρουσίασε ζωγραφική, φωτογραφία, διαμεσικά (intermedia) έργα και εγκαταστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Παράλληλα, ήταν εκδότης του περιοδικού «Κλίναμεν», το οποίο ξεκίνησε ως έντυπο τη δεκαετία του 1980 και, από το 2001, συνέχισε διαδικτυακά. Μέσα από το «Κλίναμεν» και τα βιβλία του, ανέπτυξε θέματα όπως η νεωτερικότητα, η τεχνολογία, η κρίση της τέχνης και η διασύνδεσή της με τις κοινωνικές δομές.
Ως σύγχρονος αναγεννησιακός άνθρωπος, ο πολυσχιδής Δημοσθένης Αγραφιώτης, έχει δημιουργήσει έργα σχεδόν μέσα από όλες τις μορφές τέχνης. Άλλωστε, αυτοπροσδιοριζόταν με πολύ εύστοχο και ιδιαίτερο τρόπο ως: “Ποιητής καλλιτέχνης διαμέσων (ζωγραφική, φωτογραφική, εγκαταστάσεις performance επιτέλεση, διαμέσων intermedia). Ειδικό ενδιαφέρον για τη συνάρθρωση Τέχνης και Τεχνο-Επιστήμης”. Και δεν μπορούσε να λείπει η τέχνη της φωτογραφίας από την δημιουργική τούτη παλέτ. Άλλωστε ο Αγραφιώτης έχει ήδη κάνει 10 ατομικές εκθέσεις κι έχει συμμετάσχει σε 42 ομαδικές.
Το συγγραφικό του έργο καταλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων: κοινωνιολογία της υγείας και της αρρώστιας, θεωρία της τεχνοεπιστήμης, πολιτιστική πολιτική, αλλά και ποιητικές συλλογές. Μεταξύ των γνωστών του έργων είναι:
H τέχνη και η επιστήμη δεν ήταν για εκείνον δύο παράλληλοι κόσμοι, αλλά αλληλοσυνδεόμενα πεδία
Συγγραφικό αποτύπωμα
- Πολιτιστικές Αναδιπλώσεις (1983)
- Υγεία και Αρρώστια. Κοινωνικές και Πολιτιστικές Διαστάσεις (1988)
- Επιστήμη, Τεχνολογία, Κοινωνία (2000)
- Η Τεθλασμένη Ισορροπία (2018), κείμενα και φωτογραφίες.
- Ποιητικές συλλογές όπως Monogatari II (2017), δίγλωσση (ελληνικά-αγγλικά-ιαπωνικά).
- Η ποίησή του μεταφράστηκε επίσης στα αγγλικά· για παράδειγμα, το Maribor βραβεύτηκε με Northern California Book Award.
Προσωπική διάσταση και οραματισμός
Ο Αγραφιώτης δεν ήταν απλώς ένας διανοούμενος ή ένας καλλιτέχνης: ήταν ένας προβληματιστής που έβλεπε την τέχνη ως μέσο κοινωνικής αντανάκλασης και αλλαγής. Η σκέψη του αφορούσε τη διασύνδεση τέχνης, τεχνολογίας και κοινωνίας — και πίστευε ότι οι νέες μορφές τέχνης (performance, installations, διαμεσική τέχνη) μπορούν να γίνουν καθρέφτης αλλά και παράγοντας μετάλλαξης της κουλτούρας.
Επίσης, ως ακαδημαϊκός, ασχολήθηκε με κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα: η έρευνά του στον τομέα της κοινωνιολογίας της υγείας περιλάμβανε θέματα όπως ο ιός HIV/AIDS, οι κοινωνικές αναπαραστάσεις της αρρώστιας, και η επίδραση της τεχνολογίας στην υγεία.
Ο θάνατός του και η παρακαταθήκη
Ο Δημοσθένης Αγραφιώτης πέθανε στις 14 Νοεμβρίου 2025, μετά από σύντομη μάχη με τον καρκίνο. Η απώλειά του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, αλλά η κληρονομιά του παραμένει ζωντανή: ως εκείνος που ένωσε την έρευνα με την ποίηση, το ακαδημαϊκό δάσος με το καλλιτεχνικό εργαστήριο.
Η κηδεία του έγινε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, και ο αποχαιρετισμός του συγκίνησε πολλούς στον ακαδημαϊκό και καλλιτεχνικό κόσμο.
Το έργο του — μέσα από βιβλία, εκθέσεις, επιτελέσεις και περιοδικά — συνεχίζει να εμπνέει νέους δημιουργούς, ερευνητές και κοινότητες που αναζητούν τη συνύπαρξη τέχνης και κοινωνίας.
Πηγές: Athens Voice, Books’ Journal, booksjournal.gr, php.uniwa.gr, dagrafiotis.com,+1blod.gr, fondazionebonotto.org, Litmus Press, photo.gr