Κάποτε, πριν τις μάρκες, πριν τις μόδες, πριν το «Puma», το «Nike» και το «Adidas», υπήρχαν κάτι άλλα παπούτσια: σεμνά, μαύρα, βαριά, φτιαγμένα από καουτσούκ, χωρίς υπογραφές σχεδιαστών και χωρίς ακριβές σόλες. Κι όμως, πάνω τους πατούσε ολόκληρη η ζωή της υπαίθρου. Αυτά τα λαστιχένια παπούτσια τα φορούσαν οι παππούδες μας, οι γιαγιάδες μας, οι πατεράδες και οι μανάδες μας. Ήταν το υπόδημα της φτώχειας αλλά και της αξιοπρέπειας, η στολή εργασίας των ανθρώπων που δούλευαν και ίδρωναν για να σταθούμε εμείς σήμερα όρθιοι. Με αυτά πήγαιναν στα πρόβατα και στα γίδια, στα χωράφια, στα αμπέλια και στα καπνά, στα χιόνια, στη λάσπη, στη βροχή, στα νερά για να ποτίσουν, στα μονοπάτια και στα δάση, από το χάραμα ως το νύχτωμα. Κι όλα αυτά χειμώνα καλοκαίρι, γιατί το καουτσούκ δεν καταλάβαινε από εποχές· μόνο από ανάγκη.
Πολλοί νέοι σήμερα δεν τα γνωρίζουν καν, κι όμως για τους παλιούς ήταν θησαυρός. «Τυχεροί όσοι τα είχαν…» λένε ακόμη στα χωριά, γιατί οι υπόλοιποι φορούσαν γουρνοτσάρουχα – πρόχειρα, δύσκολα, ευάλωτα. Στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70, αυτά τα παπούτσια έγιναν σύμβολο της υπαίθρου. Τα ονόμαζαν καουτσούκια και Σαρακατσαναίοι τα έλεγαν γκούμες, άλλοι τα θυμούνται να τα πουλάει το τσαγκαράδικο – ίσως από την Αλυσίδα Ελβιέλα – και αρκετοί τα φόρεσαν ακόμη και στο σχολείο ως παιδιά. Όλοι, όμως, συμφωνούν σε ένα πράγμα: αυτά τα παπούτσια έσωσαν κόσμο. Αδιάβροχα, γερά όσο μπορούσαν, κράτησαν χιλιάδες ανθρώπους μακριά από υγρασίες και κρυοπαγήματα. Ήταν μια μικρή ασπίδα απέναντι στον χειμώνα της ζωής.
Σήμερα στέκονται ξεχαρβαλωμένα, σκονισμένα και σκισμένα. Μα όταν τα κοιτάς, δεν βλέπεις φθορά· βλέπεις ιστορία. Κάθε γρατζουνιά τους είναι ένας δρόμος που διανύθηκε, κάθε σκίσιμο ένα βάσανο που ξεπεράστηκε, κάθε κομμάτι λάσπης πάνω τους ένα χωράφι που δόθηκε μάχη για να καρπίσει. Τα σύγχρονα παπούτσια μας μπορεί να είναι πιο άνετα, πιο ελαφριά, πιο «επώνυμα», αλλά κανένα τους δεν κουβαλάει το βάρος εκείνης της γενιάς, της γενιάς που δούλεψε με αυτά στα πόδια χωρίς παράπονο, χωρίς γκρίνια, με καρδιά στερεή σαν βουνό.
Αυτά τα λαστιχένια παπούτσια δεν είναι απλώς αντικείμενα· είναι ιερά κειμήλια της υπαίθρου. Και κάθε φορά που τα θυμόμαστε, είναι σαν να ευχαριστούμε ξανά εκείνους που περπάτησαν πριν από εμάς, για να μπορούμε εμείς σήμερα να προχωράμε.
Φωτο fb Κωνσταντινος Παπαγεωργιου