Αναγκαίο εργαλείο ή γκρίζα ζώνη;
- Υπερκοστολόγηση 80% πάνω από την τιμή της αγοράς
- Σε επιχειρήσεις εκτός Ευρυτανίας οι αναθέσεις
Η συζήτηση για τις απευθείας αναθέσεις βρίσκεται στο επίκεντρο της τοπικής και εθνικής πολιτικής ζωής. Σε μια περίοδο όπου οι πολίτες ζητούν μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία, οι πρακτικές των Δήμων και των Περιφερειών αποτελούν αντικείμενο αυξημένου ενδιαφέροντος. Η εικόνα που προκύπτει από τους Δήμους Αγράφων, Καρπενησίου και την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας αποτυπώνει τόσο τις αντικειμενικές ανάγκες ταχύτητας όσο και τους προβληματισμούς για πιθανές καταχρήσεις.
Οι απευθείας αναθέσεις δημοσίων συμβάσεων έχουν αναδειχθεί σε «εργαλείο ρουτίνας» για πολλούς δήμους, αλλά τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι πίσω από την ευκολία και την ταχύτητα κρύβονται κόστος, αμφισβητούμενη ποιότητα και μειωμένη διαφάνεια. Η Ευρυτανία, με τους δύο δήμους της, δεν αποτελεί εξαίρεση.
Το πανελλαδικό τοπίο
Η έρευνα του myota.gr για το διάστημα 19 Αυγούστου 2024 – 19 Αυγούστου 2025 καταγράφει ένα σαφές μοτίβο: κατά μέσο όρο, οι δήμοι της χώρας υπέγραψαν 324 συμβάσεις, από τις οποίες το 87% με απευθείας ανάθεση. Μάλιστα, το «μαγικό» ποσό των 29.000 ευρώ εμφανίζεται ξανά και ξανά, καθώς είναι το ανώτατο όριο που επιτρέπει η νομοθεσία χωρίς διαγωνισμό.
Η διαπίστωση είναι σαφής: δεν τιμολογούνται οι υπηρεσίες με βάση την πραγματική τους αξία, αλλά με βάση το όριο της απευθείας ανάθεσης. Αυτό σημαίνει αποσπασματικά έργα, υψηλότερο κόστος και πολλές φορές χαμηλότερη ποιότητα.
Δήμοι Καρπενησίου και Αγράφων
Στην Ευρυτανία, οι απευθείας αναθέσεις αποτελούν καθημερινότητα. Από την προμήθεια υλικών και την ανάθεση μικρών έργων, μέχρι συμβουλευτικές υπηρεσίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι περισσότερες αποφάσεις δεν περνούν από διαγωνιστικές διαδικασίες.
Στον Δήμο Καρπενησίου, όπου οι ανάγκες λόγω πληθυσμιακής συγκέντρωσης και τουριστικών υποδομών είναι αυξημένες, οι απευθείας αναθέσεις συχνά αφορούν υπηρεσίες καθαριότητας, έργα μικρής κλίμακας και διοργάνωση εκδηλώσεων. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν αυτές οι πρακτικές εξυπηρετούν πραγματικά τους δημότες ή απλώς διευκολύνουν τη διοίκηση.
Στον Δήμο Αγράφων, η εικόνα είναι ακόμη πιο προβληματική. Εκεί, οι αναθέσεις συχνά συνδέονται με έργα σε απομακρυσμένα χωριά, προμήθειες εξοπλισμού ή υπηρεσίες συντήρησης. Το γεγονός ότι η περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονη ελλειμματικότητα σε υποδομές καθιστά τις αναθέσεις πιο εύκολη λύση, αλλά ταυτόχρονα εγείρει υπόνοιες για κατακερματισμό έργων και ελλιπή έλεγχο.
Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας: όγκος και διαχείριση
Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας εμφανίζει τον μεγαλύτερο όγκο απευθείας αναθέσεων, όπως είναι φυσικό για έναν φορέα που καλύπτει πέντε περιφερειακές ενότητες. Από προμήθειες τεχνικού εξοπλισμού μέχρι υλικά προβολής, οι αποφάσεις αριθμούνται σε εκατοντάδες. Η κλίμακα του έργου δικαιολογεί έναν αυξημένο αριθμό διαδικασιών, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ανάγκη για πιο αυστηρή παρακολούθηση.
Οι ειδικοί προειδοποιούν: όσο περισσότερες είναι οι απευθείας αναθέσεις, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν ως «παράκαμψη» των διαγωνισμών, με συνέπεια περιορισμένο ανταγωνισμό και αυξημένες τιμές.
Το κόστος της ευκολίας
- Υπερκοστολόγηση 80% πάνω από την τιμή της αγοράς
- Σε επιχειρήσεις εκτός Ευρυτανίας οι αναθέσεις
Η ευκολία των απευθείας αναθέσεων δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη παραγωγικότητα. Αντίθετα, όπως δείχνουν τα στοιχεία, δήμοι με πολύ υψηλά ποσοστά απευθείας αναθέσεων εμφανίζουν χαμηλότερη απόδοση σε σχέση με εκείνους που καταφεύγουν πιο συχνά σε διαγωνισμούς.
Επιπλέον, οι δημότες συχνά πληρώνουν ακριβότερα για υπηρεσίες κατώτερης ποιότητας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν προμήθειες υλικών που κοστίζουν παραπάνω από τον μέσο όρο ή εκδηλώσεις που απορροφούν δυσανάλογα ποσά σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη περίπτωση του εντυπωσιακά υψηλού ποσού των 8.680€ για τη διοργάνωση μιας από τις δράσεις του φετινού Παιδικού Φεστιβάλ που έλαβε χώρα στο κεφαλόβρυσο, όπως ανέδειξε ρεπορτάζ του Ευρυτανικού Παλμού σε προηγούμενο φύλλο. Συγκεκριμένα για το ‘Happy Elephant’ μιας δράσης με χρώματα και ψυχαγωγία για τα μικρά παιδιά, οι διοργανωτές έλαβαν αυτό το ποσό, παρόλο που σε μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο η ίδια ακριβώς εκδήλωση κοστολογείτε γύρω στα 2.000€!
Συνολικά η δαπάνη για τις φετινές γιορτές του δάσους ξεπέρασε τις 77.000€, φτάνοντας ποσό ρεκόρ για τη διοργάνωση αντίστοιχων εκδηλώσεων και με συντελεστή σχεδόν x2 στη δαπάνη για διοργανώσεις που περιλαμβάνονται κάθε χρόνο στο πρόγραμμα των καλοκαιρινών γιορτών. Στο ποσό φυσικά αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το ποσό της προβολής, των εκτυπώσεων των φυλλαδίων και των ενημερωτικών που δαπανήσε δήμος για τις εκδηλώσεις του φετινού καλοκαιριού.
Μια τέτοιου μεγέθους υπερκοστολόγηση, που φτάνει το 80% πάνω της τιμής της αγοράς για μια υπηρεσία ή είδος, σαφώς και εγείρει τεράστια ερωτηματικά για τα χαμένα χρήματα των δημοτών, για το γεγονός ότι οι αναθέσεις αυτές πηγαίνουν κατά κύριο λόγο σε επιχειρήσεις εκτός Ευρυτανίας (ημετέρων ίσως;) και όχι σε αντίστοιχες επιχειρήσεις του τόπου μας που παλεύουν να επιβιώσουν, καθώς και σοβαρά ζητήματα διαφάνειας.
Ένα πρόβλημα διαφάνειας
Η διαφάνεια αποτελεί το μεγάλο ζητούμενο. Η απουσία σαφών κριτηρίων επιλογής αναδόχου, η επαναλαμβανόμενη συνεργασία με τους ίδιους προμηθευτές και η απουσία διαπραγμάτευσης για το κόστος δημιουργούν υπόνοιες αυθαιρεσίας. Για τους δημότες της Ευρυτανίας, αυτό μεταφράζεται σε μειωμένη εμπιστοσύνη προς τους δήμους τους.
Η αναγκαία αλλαγή πορείας
Η τεχνολογία σήμερα επιτρέπει στους δήμους να οργανώσουν επαναλαμβανόμενες διαδικασίες και να τρέξουν διαγωνισμούς μέσα σε 45 ημέρες. Η Ευρυτανία, που παλεύει με την ερήμωση και την ανάγκη για αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες, έχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη από πρακτικές που εγγυώνται διαφάνεια και βέλτιστη αξιοποίηση κάθε ευρώ.
Οι απευθείας αναθέσεις μπορεί να αποτελούν χρήσιμο εργαλείο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά η γενικευμένη τους χρήση δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει. Για τον Δήμο Καρπενησίου και τον Δήμο Αγράφων, η στροφή σε διαγωνιστικές διαδικασίες δεν είναι απλώς τυπική υποχρέωση· είναι αναγκαία προϋπόθεση για να πείσουν τους πολίτες ότι τα συμφέροντά τους τίθενται πραγματικά σε προτεραιότητα. Η αλλαγή ή συνέχιση της παθογένειας θα φανεί το αμέσως επόμενο διάστημα με την απευθείας ανάθεση της τουριστικής προβολής του Δήμου Καρπενησίου ύψους 90.000 ευρώ και αντίστοιχες αναθέσεις στο Δήμο Αγράφων. Θα σπάσουν τα ποσά αυτά και θα ανατεθούν πάλι στους ίδιους και τους ίδιους;