Ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό της σειράς της ΕΡΤ ‘Από πέτρα και χρόνο’ με την επιμέλεια και την παρουσίαση του Λευτέρη Ελευθεριάδη, φανέρωσε τα σημάδια που άφησε ο χρόνος και η εγκατάλειψη στο Μαραθιά Ευρυτανίας, αλλά και το αισιόδοξο μήνυμα για την αναστήλωση του χωριού που αφήνει ο Μέσος Μαραθίας που αντιστάθηκε στον χρόνο, με την επιμονή των κατοίκων να διατηρήσουν τα σπίτια των προγόνων τους.
Οι διάσπαρτοι οικισμοί του Μαραθιά χαρακτηρίζονται από τα ονομαζόμενα πυργόσπιτα, αρχοντικά σπουδαίας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, δείγματα της άλλοτε οικονομικής ευμάρειας των κατοίκων, που μετανάστευσαν στην Κωνσταντινούπολη και αλλού, γι’ αυτό οι συνοικίες του Μαραθιά ονομάστηκαν Πολιτοχώρια.
Εντυπωσιάζει ο ανακαινισμένος τριώροφος Πύργος του Μαραθιά, στον Μέσο Μαραθιά, που χτίστηκε το 1855 και είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής. Βασικό γνώρισμά του, η πυργοειδής-οχυρωματική κατασκευή του, με πολεμίστρες, “ζεματίστρα” στην κεντρική είσοδο και πυργίσκο μάχης. Δυτικά και ανατολικά του χωριού προκαλούν λύπη τα σεισμόπληκτα αρχοντικά, που κείτονται σε ερείπια.
Στον Κάτω Μαραθιά τα περισσότερα αρχοντικά είναι ‘χωμένα’ κάτω από την πυκνή βλάστηση, ερείπια πια, παραδομένα στην ερήμωση. Το πλακόστρωτο μένει ακόμα ζωντανό για να θυμίζει ότι εκεί υπήρχε ζωή και φτάνει ως την και η κεντρική πλατεία του χωριού, όπου γίνονταν το μεγάλο Πανηγύρι την Λαμπρή. Περίτεχνες βρύσες, σπίτια γεμάτα με κόσμο και χτισμένα με πολυτέλεια, σκαλιστά μπαλκόνια με περίτεχνες λεπτομέρειες, επιβλητικά χαγιάτια στην είσοδο τους, μαρτυρούν την ευμάρεια και τον πλούτο που έφερναν πίσω οι Μαραθιώτες στην Ευρυτανία από την Κωνσταντινούπολη. Τα παλιά εμπορικά, τα καφενεία, ακόμα και το φαρμακείο, όλα ερείπια πια, μαρτυρούν την οικονομική άνθηση που βίωσε το χωριό μέχρι τον σεισμό του 1966 που ισοπέδωσε πολλά από τα κτίσματα και άλλαξε την μοίρα του χωριού και των κατοίκων του, που το εγκατέλειψαν αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Ακόμα πιο αποκαρδιωτική η εικόνα στον Άνω Μαραθιά, πραγματική ‘σπονδή ερειπίων’. Όρθιο στέκει μόνο το Δημοτικό σχολείο στον Κάτω Μαραθιά που με την οικονομική ενίσχυση Μαραθιωτών κατασκεύασαν την σκεπή του και έτσι σώθηκε και αφήνει ακόμα, μαζί με το Μέσο Μαραθιά, αναμμένο το φως της ελπίδας για την αναστήλωση του χωριού.
