Γράφει o Αλέξανδρος Χουλιαράς
Η Ευρυτανία δεν ήταν -και δεν είναι- εύοινος τόπος. Όμως παρά ταύτα η αμπελουργία ήταν ζωτικής σημασίας δραστηριότητα για τον Ευρυτάνα, την οποία ασκούσε ποικιλοτρόπως: με τις κρεβατίνες γύρω από το σπίτι, με τις αράδες των κλημάτων στις πατωσιές των χωραφιών του, με τις αναρριχόμενες στα δέντρα ακλαδιές (τις αναδενδράδες των Βυζαντινών) και τέλος με τ΄ αμπέλια του (τα χαμάμπελα των Βυζ.). Η οικογένεια του νοικοκύρη όλο τον χρόνο παιδευόταν με τα κλήματα και μπίτιζε με τον τραγουδημένο και πολυπόθητο τρύγο.
Στα χωριά μας τα προεόρτια του τρύγου άρχιζαν περί το τέλος Αυγούστου, με το ραγολόγημα, όταν στα πρωιμάδια εμφανίζονταν οι πρώτες κόκκινες ρόγες. Στη συνέχεια οι σταφυλοφάγοι απαλλοτρίωναν ατρύγητα σταφύλια. «Μπαίνω μες τ΄ αμπέλι σα νοικοκυρά» μας λέει το τραγούδι και κανένας νοικοκύρης δε μάλωνε μιαν απρόσκλητη νέα κι όμορφη νοικοκυρά, όμως δεν συνέβαινε το ίδιο με αρσενικό λαθροσταφυλοφαγά.
Ένας τραγικός λαθροφαγάς σταφυλιών ήταν ο σκύλος. Είχε αδυναμία στα ζουμερά γλυκά και μαύρα σταφύλια, που τους χάρισε και τ΄ όνομα τους ως σκυλοπνίχτες. Όμως και ο ιδιοκτήτης είχε κι αυτός μια αδυναμία να «τοξεύει αυτόν ανεγκλήτως», όπως πρόβλεπε ο σχετικός νόμος των Βυζαντινών. «Πήγαινε σαν το σκυλί στ΄ αμπέλι» όπως λένε για κάποιον αδικοσκοτωμένο.
Ευλογημένη η εποχή της κάθε συγκομιδής και αισθαντικότερη όλων των συγκομιδών είναι ο τρύγος. Όταν αρχινούσε «χαρά ανεκλάλητος επεδήμησε τω κόσμω» τραγουδούσαν οι Βυζαντινοί. Θέρος, τρύγος, πόλεμος έλεγαν οι απόγονοι αυτών.
Με τον τρύγο κηρυσσόταν πανστρατιά. Όλοι, μικροί μεγάλοι, γυρνούσαν, τρυγούσαν κι αχολογούσαν στους αμπελότοπους.
Μια ευλογημένη ευφορία αφθονίας κατέκλυζε τους στερημένους τρυγητές. Μικρά σταφύλια και μισοάγουρα δεν τα μάζευαν. Τα έκαναν δώρο στα πετούμενα του ουρανού, όπως έλεγαν. Όμως νομίζω ότι υλοποιούσαν την εντολή του Δευτερονομίου που έγραφε: «Αφού τρυγήσεις τον αμπελώνα σου, δεν θα μαζέψεις ξανά σταφύλια θα είναι για τον ξένο, για τον ορφανό και για τη χήρα».
Αν ο τρύγος είναι αισθαντικός, το πάτημα των σταφυλιών είναι αισθησιακότερο απάντων. “Αν παιδίσκη, το λινό / χιτώνιο χαμορίχνοντας, σ΄ εκάλη / γύρο στον κληματόδετο ληνό / όπου με τον αράπη Σειληνό / χοροπηδώντας, μασκάλη με μασκάλη / μην αναβάλλεις!” Ορμηνεύει ο Βάρναλης, ο αισθησιακότερος και οργασμικότερος νεοέλληνα ποιητής. Η ποιότητα του παραγόμενου κρασιού πάντα έχει μια μεταφυσική σχέση με τα πόδια που το πατούν και το ευλογούν και η «μεταφυσικότητα» αποθεώνεται τη στιγμή που ο ίδιος ο Κύριος έδωσε τη θεία του χάρη στο κρασί, ώστε να μετουσιώνεται σε αίμα του και να το πίνουν οι πιστοί.
Τρισευλογημένο το κρασί.
Ο τρύγος και στη συνέχεια το πάτημα δεν ήταν κι ούτε είναι απλή υπόθεση, έπρεπε να γίνει στην ώρα του με τον καιρό πάντα σύμμαχο. Το φθινόπωρο φέτος μας δείχνει το καλύτερο συγκομιδικό του πρόσωπό, εμείς μόνο δεν έχουμε τι να συγκομίσουμε.
Παντού γενική συγκομιδική παρακμή και βέβαια σταφυλιών.
