‘Στη μικρή πλατανοσκεπή λογγά, εκεί που σμίγουν τα δυο δυνατά ποταμάκια, ο Κερασοβίτης και το Φραγκιστινόρεμα, στη μέση του μονοπατιού που ένωνε κάποτε δυο ονομαστά χωριά της κεντρικής Ευρυτανίας, την Ανατολική με τη Δυτική Φραγκίστα καπνίζει ακόμα το τζάκι ενός από τους τελευταίους νερόμυλους της περιοχής, ο οποίος λειτουργεί όλο το χρόνο από τα νερά του ρέματος Αναυσάδες που πηγάζει δίπλα από την ιστορική εκκλησία της Σωτήρας.’
Έτσι ξεκινάει το αφιέρωμα περιηγητικού blog για τον νερόμυλο της οικογένειας Γαλανού στη Φραγκίστα Ευρυτανίας. Είναι μια από τις δεκάδες αναφορές που μπορεί να βρει κάποιος στο διαδίκτυο για τον πανέμορφο, γραφικό νερόμυλο που αποτελεί στολίδι για την Ευρυτανία. Αυτή την εβδομάδα ο Ευρυτάνας της εβδομάδας αφιερώνεται στους ανθρώπους που όλες αυτές τις δεκαετίες, βρίσκονται εκεί δουλεύοντας καθημερινά, θυμίζοντας σε όλους μας ότι υπάρχει ακόμα και αυτός ο αγνός τρόπος ζωής και ότι στην Ευρυτανία μπορείς να τον συναντήσεις. Ο κ. Χαράλαμπος Γαλανός μυλωνάς 3ης γενιάς μας μίλησε για την ιστορία και το σήμερα του νερόμυλου, αλλά και τις βαθιές, σχεδόν συναισθηματικές ρίζες που τον ενώνουν με τον μύλο, και ενώ παράλληλα τον έχει παραδώσει στην 4η γενιά της οικογένειας. Άνθρωποι και εικόνες βγαλμένα από τις ατόφιες ρίζες τις Ευρυτανίας.
Νερόμυλος τεσσάρων γενεών
‘‘Ο μύλος δεν ξέρει κανένας πότε ξεκίνησε να λειτουργεί, όταν τον πήρε ο παππούς μου, λειτουργούσε ήδη’’ θα μας πει ο κ. Γαλανός σε μια προσπάθεια να πάει πίσω στον χρόνο. Ο προπάππους Γιάννης Γαλανός ξεκίνησε, για να παραδώσει στον γιό του Δημήτρη Γαλανό, και εκείνος με τη σειρά του στον Χαράλαμπο Γαλανό και σήμερα στην τέταρτη γενιά τον Δημήτρη Γαλανό, τον νεότερο. Ο μύλος λειτουργούσε ακόμα και την περίοδο της κατοχής. Η μόνη περίοδος που έκλεισε ήταν το 1990, όταν έπιασε φωτιά και έπρεπε να χτιστεί από την αρχή για να ξαναλειτουργήσει. Από τότε αδιάκοπα η μία μέρα διαδέχεται την άλλη, χωρίς εκπλήξεις και χωρίς βαρυσήμαντα γεγονότα, αλλά με την ίδια αδιάκοπη λαχτάρα για παραγωγή που προκύπτει από το μεράκι της οικογένειας και τη ίδια την αρχετυπική ροή του νερού.
Η παραγωγή σήμερα
Μιλώντας ουσιαστικά για αιώνες λειτουργίας και φτάνοντας στο σήμερα, η εικόνα είναι μάλλον η ίδια. Ο νερόμυλος με την ορμή του νερού και τον παραδοσιακό τρόπο αλέθει καλαμπόκια, σιτάρια και ζωοτροφές, με το φανατικό κοινό του να μιλά για ένα τρόπο αλέσματος πιο υγιεινό και που κάνει νοστιμότερο το αλεύρι. Και ακριβώς από πάνω, στην είσοδο του μύλου η νεροτριβή, ο παραδοσιακός τρόπος που χρησιμοποιούνταν εδώ και αιώνες για να πλένεται ρουχισμός, χαλιά, στρωσίδια και κουβέρτες, μέσα στη ορμητική δύναμη του νερού παλιά υπήρχαν και ‘μαντάνια’ (ειδικά ξύλινα «σφυριά» που χτυπούσαν τα κλινοσκεπάσματα και τα χαλιά, με τη βοήθεια της πίεσης, της περιδίνησης και της ανάδευσης του νερού), μας λέει ο κ. Γαλανός. Ίσως από τις πιο όμορφες εικόνες της Ευρυτανίας, η εικόνα της νεροτριβής, το καλοκαίρι, γεμάτη με τα πολύχρωμα, απλωμένα υφάσματα και υφαντά, κάτω από τα θεόρατα πλατάνια. Αλλά η οικογένεια Γαλανού δεν σταματάει να παράγει διαρκώς… Μέχρι και χειροποίητες ξύλινες κουτάλες, ακόμα και σφεντόνες, φτιάχνει ο κ. Χαράλαμπος. Ακόμα και μυρωδάτη ρίγανη και βότανα της περιοχής βρίσκεις στο νερόμυλο.
‘‘Δεν μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας μακριά από τον τόπο μας…’’
Η αγάπη και αφοσίωση στον νερόμυλο δεν είναι στρωμένη με άνθη. ‘‘Δεν μπορεί να ζήσει αποκλειστικά μια οικογένεια από τον μύλο, γι’ αυτό και πηγαίνουμε για μεροκάματο, έχουμε και ζώα, για να μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα’’ θα μας πει ο κ. Χαράλαμπος, σε σχέση με τις πραγματικές δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει καθημερινά η οικογένεια. Ακόμα όμως και με τις δυσκολίες που έχουν καθημερινά και τα προβλήματα, δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους μακριά από τον τόπο τους, επιλέγοντας συνειδητά μαζί με την κα Αλεξάνδρα, την συνοδοιπόρο μιας ζωής, να έχουν οικογένεια, παιδιά και εγγόνια στη Φραγκίστα. ‘‘Τον έχουμε συνηθίσει και τον αγαπάμε τον τόπο μας…’’ λένε με αυθορμητισμό και φυσικότητα.
Η καλύτερη ατραξιόν της περιοχής
Τηλεοπτικά κανάλια, αφιερώματα, φωτογραφήσεις σε blog, γκρουπ τουριστών, και δεκάδες αναφορές για τον νερόμυλο της Φραγκίστας. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες, κυρίως οι Ισραηλινοί, μας λέει ο κ. Χαράλαμπος σταματούν και παρακολουθούν εντυπωσιασμένοι την λειτουργία του και για να απαθανατίσουν την γραφικότητα και την ομορφιά του νερόμυλου. ‘‘Κάθονται με τις ώρες και παρατηρούν και ρωτούν από πού έρχεται όλο αυτό το νερό και πως γίνεται να λειτουργεί ο μύλος. Τους φαίνεται πολύ περίεργο’’ περιγράφει ο κ. Χαράλαμπος τις καθημερινές επισκέψεις το καλοκαίρι, από τους επισκέπτες της περιοχής. ‘‘Που σας βρίσκουν;’’ τον ρωτάμε, ‘‘Από το internet’’ μας απαντάει αιφνιδιαστικά, με τον ίδιο ευγενικό και φυσικό του τρόπο.
