Έντουαρντ Σαΐντ, Εκδόσεις Νεφέλη
Το έργο Κουλτούρα και Ιμπεριαλισμός του Έντουαρντ Σαΐντ αποτελεί μια πολύ σημαντική συμβολή στη μελέτη της σχέσης της λογοτεχνίας με το καθεστώς της αποικιοκρατίας. Ενώ το έργο του συγγραφέα Οριενταλισμός επικεντρωνόταν κυρίως στον τρόπο με τον οποίο η Δύση κατασκεύασε την εικόνα της Ανατολής, εδώ ο Σαΐντ προχωρά ένα βήμα παραπέρα, εξετάζοντας πώς ολόκληρη η δυτική λογοτεχνική και πολιτισμική παράδοση συνδέεται με την επέκταση και τη διατήρηση των αποικιακών αυτοκρατοριών.
Ο Σαΐντ αναλύει κλασικά λογοτεχνικά έργα, όπως αυτά των Τζέιν Όστεν, Τζόζεφ Κόνραντ ή Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, για να δείξει ότι οι αφηγήσεις τους, ακόμη και όταν φαίνονται αποκομμένες από πολιτικές σκοπιμότητες, είναι εμποτισμένες από την ιδεολογία του ιμπεριαλισμού. Για παράδειγμα, σε μυθιστορήματα της Όστεν, η παρουσία των αποικιών μπορεί να είναι υπαινικτική, όμως είναι ουσιώδης για την κατανόηση του πλαισίου μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η πλοκή. Έτσι, η λογοτεχνία λειτουργεί, όχι μόνο ως χώρος αισθητικής δημιουργίας, αλλά και ως όχημα νομιμοποίησης της αυτοκρατορικής επέκτασης.
Ο Σαΐντ υποστηρίζει ότι η δυτική λογοτεχνία και τέχνη συνέβαλαν στην κατασκευή ενός πλαισίου μέσα στο οποίο η αποικιοκρατία παρουσιαζόταν τελείως φυσική, αναπόφευκτη αλλά και ευεργετική. Με αυτόν τον τρόπο, οι πολιτισμικές πρακτικές λειτούργησαν ως θεμέλιο για την πολιτική και στρατιωτική κυριαρχία. Παράλληλα, ο ίδιος δίνει χώρο και στις «φωνές της αντίστασης», αναλύοντας πώς συγγραφείς από τα μετα-αποικιακά περιβάλλοντα αντέδρασαν σε αυτές τις αφηγήσεις. Έργα από την Αφρική, την Ασία και την Καραϊβική παρουσιάζονται ως αντίλογος στη δυτική κυριαρχία, δείχνοντας τη δύναμη της λογοτεχνίας να αμφισβητεί και να ανατρέπει τις κυρίαρχες ιδεολογίες.
Το Πολιτισμός και Ιμπεριαλισμός είναι, επομένως, ένα βιβλίο που συνδέει τη φιλολογική ανάλυση με την πολιτική κριτική. Ο συγγραφέας μάς καλεί να ξαναδιαβάσουμε τα κλασικά έργα, όχι μόνο ως αισθητικά προϊόντα, αλλά κυρίως ως κείμενα που αντανακλούν και διαμορφώνουν τις παγκόσμιες σχέσεις εξουσίας.
