τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Διπλωμάτης, πολιτικός, ακαδημαϊκός, νομικός, λογοτέχνης
Κορυφαία προσωπικότητα της νεοελληνικής ζωής του 20ου αιώνα, που διετέλεσε Πρόεδρος της Δημοκρατίας από το 1975 έως το 1980
Ο πατέρας του και βουλευτής Ευρυτανίας Δημήτριος Τσάτσος
Ένας φιλόσοφος στην πολιτική
Ο Κωνσταντίνος Δημητρίου Τσάτσος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 1 Ιουλίου 1899 και απεβίωσε επίσης στην Αθήνα στις 8 Οκτωβρίου 1987. Υπήρξε μία από τις πιο διακεκριμένες μορφές της ελληνικής πνευματικής και πολιτικής ζωής του 20ού αιώνα, που αναρριχήθηκε ως το ύστατο αξίωμα, του Πρόεδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. , η διαδρομή του Κωνσταντίνου Τσάτσου μοιάζει με γέφυρα που ενώνει τον κόσμο της Νομικής/ Φιλοσοφικής Θεωρίας με την Πολιτική πράξη. Ξεκίνησε ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, με πάθος για τη φιλοσοφία και τη δικαιοσύνη, και κατέληξε να υπηρετεί τον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της νεότερης Ελλάδας. Η πορεία αυτή δείχνει πώς η επιστημονική σκέψη μπορεί να αποκτήσει απτό ρόλο στον δημόσιο βίο, επηρεάζοντας θεσμούς και πολιτικές επιλογές.
Καταγωγή, οικογένεια και πρώτα χρόνια
Ο πατέρας του ήταν ο Ευρυτάνας Δημήτριος Τσάτσος, δικηγόρος και βουλευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων, και η μητέρα του η Θεοδώρα Ευστρατιάδου, με ρίζες από την Τεργέστη. Από νωρίς έλαβε υψηλή μόρφωση στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια Μακρή, στο Βʹ Γυμνάσιο Νεαπόλεως και στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης, προτού εισαχθεί στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Κατά τα φοιτητικά του χρόνια, επέδειξε ενδιαφέρον όχι μόνο για τις νομικές αλλά και για τις φιλοσοφικές σπουδές, καθώς και για τα έργα της κλασικής λογοτεχνίας και ποίησης. Μετά την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών του στην Αθήνα, συνέχισε για διδακτορικές σπουδές στη Χαϊδελβέργη (1924–1928), εμβαθύνοντας τις γνώσεις του κυρίως στην Φιλοσοφία του Δικαίου και στη Νομική Θεωρία.
Διπλωματική εμπειρία και πρώτα βήματα στη δημόσια δράση
Πριν αφοσιωθεί πλήρως στην ακαδημαϊκή ζωή, ο Τσάτσος ασχολήθηκε και με τη διπλωματική υπηρεσία. Σύμφωνα με το site της Προεδρίας της Δημοκρατίας, μετά τις σπουδές του συμμετείχε στην ελληνική διπλωματική αντιπροσωπεία, παρά το νεαρό της ηλικίας του (μόλις 21 ετών) . Η εμπλοκή του στη διπλωματική εκπροσώπηση της χώρας του άνοιξε τον δρόμο για τη μετέπειτα δημόσια και πολιτική του πορεία.
Ακαδημαϊκή πορεία και θεωρητικό έργο
Η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του Τσάτσου ήταν λαμπρή. Το 1932 εξελέγη έκτακτος καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αργότερα εξελίχθηκε σε τακτικό καθηγητή και δίδαξε Φιλοσοφία του Δικαίου — δηλαδή τη θεωρητική αντιμετώπιση του νομικού φαινομένου και τη σχέση νόμου-ηθικής. Επίσης, το 1961 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 1966 διετέλεσε Πρόεδρός της για ένα έτος.
Το έργο του περιλαμβάνει πολυάριθμες μελέτες νομικής θεωρίας, φιλοσοφίας και αισθητικής. Στο αγγλικό του βιογραφικό αναφέρονται έργα όπως: Der Begriff des positiven Rechtes (Heidelberg, 1928), μελέτες για τις πηγές του δικαίου, τη θεωρία της ερμηνείας, τη φιλοσοφία του δικαίου και εργασίες σε συλλογικούς τόμους, δημοσιεύσεις στο πεδίο της λογοτεχνίας και της μετάφρασης. Τα πιο ενδεικτικά είναι τα εξής:
«Αφορισμοί και Διαλογισμοί» (1965): Συλλογή δοκιμίων που συνδυάζουν φιλοσοφική σκέψη με λογοτεχνική γραφή.
«Διάλογοι σε μοναστήρι» (1976): Φιλοσοφικός διάλογος που εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την πνευματικότητα και την τέχνη.
«Αποχαιρετισμός» (1988): Ποιητική συλλογή που αποτυπώνει τις σκέψεις και συναισθήματα του συγγραφέα για τη ζωή και τον θάνατο.
«Η ζωή σε απόσταση»: Ποιητική συλλογή που εξετάζει την αποστασιοποίηση του ανθρώπου από την καθημερινότητα και την αναζήτηση του νοήματος.
«Εισαγωγή στο μύθο»: Συνεργασία με τον Ιωάννη Θ. Κακριδή, που αναλύει και ερμηνεύει τον ελληνικό μύθο.
Σημαντική για τη μελέτη του έργου του υπήρξε και η οργάνωση Συνεδρίων για τον Τσάτσο, τα Πρακτικά των οποίων δημοσιεύτηκαν ως «Κωνσταντίνος Τσάτσος. Φιλόσοφος, Συγγραφέας, Πολιτικός», μία συλλογή μελετών που δίνει πολυδιάστατη εικόνα του έργου του.
Πολιτική διαδρομή και η δημόσια παρουσία
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (και την κατοχή), ο Τσάτσος στράφηκε πιο ενεργά στην πολιτική. Το 1945 αναλαμβάνει για πρώτη φορά υπουργική θέση ως Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πέτρου Βούλγαρη (Απρίλιος – Αύγουστος 1945). Από τότε συμμετείχε σε διάφορες κυβερνητικές θέσεις σε μεταπολεμικές κυβερνήσεις, καθώς και στην ανάπτυξη κομματικών σχημάτων όπως η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ). Κατά τη διάρκεια της περιόδου του Καραμανλή (μετά το 1955), θεωρούνταν στενός συνεργάτης του αλλά διατήρησε αρκετά ανεξάρτητο ιδεολογικό στίγμα (με κεντροφιλελεύθερα χαρακτηριστικά). Μετά τη μεταπολίτευση του 1974, εκλέγεται βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία και τοποθετείται στο Υπουργείο Πολιτισμού σε κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Παράλληλα, τον Φεβρουάριο 1975 αναλαμβάνει την προεδρία της κοινοβουλευτικής επιτροπής που συνέταξε το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας (1975).
Στις 20 Ιουνίου 1975, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος εξελέγη από τη Βουλή Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας με 210 ψήφους από 295 παρόντες βουλευτές. Η θητεία του διήρκησε έως το Μάιο του 1980. Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι ως Πρόεδρος, δεν περιορίστηκε σε επιτελεστικό ρόλο αλλά· σε ορισμένες στιγμές πρότεινε παρεμβάσεις και θεσμικές πρωτοβουλίες που αντανακλούσαν το θεωρητικό του υπόβαθρο, ιδίως όταν η δημόσια συζήτηση περιστρέφονταν γύρω από θέματα θεσμών και πολιτικής νομιμότητας.
Πολιτισμός, αισθητική και πνευματική συνεισφορά
Παράλληλα με τη νομική και πολιτική του καταξίωση, ο Τσάτσος ασχολήθηκε ενεργά με θέματα αισθητικής, παιδείας και λογοτεχνίας. Στην ιστοσελίδα της Προεδρίας αναφέρεται ότι δημοσίευσε δύο τόμους ποιημάτων και θεατρικών έργων με το ψευδώνυμο «Ύβος Δελφός». Επίσης, πολλές από τις μελέτες του διαπραγματεύονται τη θεωρία της τέχνης και της ομορφιάς, ενώ τα γραπτά του περιλαμβάνουν δοκίμια, διαλόγους και κείμενα για τη λογοτεχνία. Επιπλέον, το τάνυσμα της προσωπικότητάς του και η λογοτεχνική του δραστηριότητα τον έφεραν σε στενή φιλία με μεγάλες μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας, όπως ο Γιώργος Σεφέρης, του οποίου κόρη και παντρεύτηκε.
Η ανάγνωση του Κλεομένη Κουτσούκη
Ένα αξιόλογο βιβλίο που πραγματεύεται μελέτες για τη ζωή και το έργο του Τσάτσου είναι «Κωνσταντίνος Τσάτσος (1899–1987): Ο άνθρωπος, ο πολιτικός, ο στοχαστής — τρεις ομιλίες» του Κλεομένη Σ. Κουτσούκη. Αυτή η συλλογή ομιλιών προσφέρει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις — την ανθρώπινη, την πολιτική και τη φιλοσοφική — και φωτίζει πτυχές της προσωπικότητας και της σκέψης του Τσάτσου που συχνά μένουν εκτός των καθιερωμένων βιογραφιών.
Σύνδεση με το Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής»
Η σύσταση του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», το 1983, σημαντικού ως κέντρου διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης και προαγωγής της επιστημονικής έρευνας, υπήρξε αποτέλεσμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ανάμεσα στις τρεις προσωπικότητες των γραμμάτων, που απηύθυναν επιστολή για την ανάγκη ενός Ιδρύματος προς τον Κων. Καραμανλή, ήταν και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος.
