Η εμβληματική αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης από το Μικρό Χωριό

 ‘‘Ο αγώνας έχει θυσίες, δύσκολος είναι, αλλά έχει κι αποτέλεσμα… Εύχομαι οι νέοι να μην μας ξεχάσουν… γιατί για το καλό παλέψαμε, για το δίκαιο, σε αυτό πιστέψαμε! Η πίστη είναι αυτή που σε βοηθάει! Αυτά θέλω να πω…!΄΄

Μια σπουδαία Ευρυτάνισσα και πραγματική αγωνίστρια, που παρέμεινε έως το τέλος της ζωής της, αφοσιωμένη και πιστή με το ίδιο πάθος στις αρχές και τα ιδανικά της, έφυγε πριν λίγες μέρες από την ζωή, σε ηλικία 101 ετών. Η Γιάννα Τρικαλινού γεννημένη και μεγαλωμένη στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, συγκεντρώνει στο πρόσωπό της και στην μυθιστορηματική ζωή της, όχι μόνο ένα μεγάλο κομμάτι της Εθνικής Αντίστασης και της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά και όλα τα χαρακτηριστικά μιας γνήσιας, ορεσίβιας προσωπικότητας, γεμάτη ακόρεστη δύναμη, αντοχή και πίστη για να επιβιώσει και να τα καταφέρει. Η στήλη αυτής της εβδομάδας της αφιερώνεται με συγκίνηση και θαυμασμό!

Τα δύσκολα πρώτα χρόνια

Η Γιάννα Τρικαλινού (Ζορμπαλά) γεννήθηκε τον Γενάρη του 1920 στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, από αγροτική οικογένεια. Στο χωριό τελείωσε το Δημοτικό, αλλά αν και αγαπούσε όπως έλεγε χαρακτηριστικά, αλλά η οικογένειά της δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να συνεχίσει το σχολείο, γιατί στο χωριό δεν υπήρχε Γυμνάσιο και θα έπρεπε να φύγει. ‘‘Η μητέρα μου γέννησε δέκα παιδιά. Τα δυο πρώτα πέθαναν, η μια αδελφή μου 23 χρόνων και ο αδελφός μου 28. Δυο άλλες αδελφές μου πέθαναν μικρές. Μείναμε έξι αδέρφια, τέσσερα κορίτσια και δυο αγόρια και σκορπίσαμε όλοι. Μείναμε στο χωριό με τους γονείς μας εγώ και η μικρότερη αδελφή μου. Μετά το θάνατο του πατέρα μου έπρεπε να βοηθήσω το σπίτι, να σταθώ δίπλα στη μητέρα μου που πάσχιζε να κρατήσει το νοικοκυριό. Εργαζόμουν στα κτήματα, ασχολιόμουνα με τα ζώα του σπιτιού και έκανα όλες τις άλλες δουλειές. Ο πατέρας είχε μπακάλικο μαζί και χασάπικο. Προς το τέλος, όμως, έπεσε έξω, χρεοκόπησε, αφού τα βερεσέδια των πελατών ήταν μεγάλα. Το μαγαζί το άνοιξε ξανά η μητέρα, σαν πέθανε ο πατέρας, και πάλευε να το κρατήσει. Στο χωριό υπήρχαν τρεις δακτυλοδεικτούμενοι κομμουνιστές… Ο δεύτερος, που τύχαινε να είναι και συγγενής μου, άρχισε να μου μιλάει για τη Ρωσία και για το ποιοι είναι “οι μπολσεβίκοι” – έτσι τους ονόμαζε ο δάσκαλος στο σχολείο. Μου άρεσαν αυτά που άκουγα και άρχισα να ονειρεύομαι έναν άλλο κόσμο πιο σωστό, πιο δίκαιο. Αυτό το γεγονός κι ένα ταξίδι στο θείο μου, τον αδελφό της μητέρας μου, στην Αθήνα, όπου είδα τη συμπεριφορά τους προς την υπηρέτρια, μου μεγάλωσαν την αντίδραση προς την αδικία που υπήρχε στον κόσμο, ενάντια στη συμπεριφορά των πλουσίων προς τους φτωχούς.

… Το όνειρό μου ήταν, όπως και κάθε κοπέλας του χωριού, η αποκατάσταση με το γάμο. Ένα γάμο μέσα στο περιβάλλον του χωριού, όπου ελάχιστοι ήταν οι νέοι που έμεναν στο χωριό, γιατί οι πιο πολλοί ξενιτεύονταν. Σ’ αυτό το κλειστό περιβάλλον άρχισαν και τα πρώτα κρυφοκοιτάγματα και τα πρώτα όνειρα για το μελλοντικό νοικοκυριό. Ξέσπασε ο πόλεμος του 1940 που ανέτρεψε τα όνειρά μας’’, εξιστορεί η ίδια για τα πρώτα της δύσκολα χρόνια στο Μικρό Χωριό.

Όταν ήρθε ο πόλεμος…

‘‘Όταν άρχισε ο πόλεμος, τρεις κοπέλες ήμασταν στο χωριό, εγώ και δύο ξαδέρφες μου, που οργανώσαμε το πρώτο συσσίτιο για τα πεινασμένα παιδιά, μαζέψαμε διάφορα όσπρια και άλλα τρόφιμα, με τη βοήθεια του παπά και του δασκάλου του χωριού. Αυτό ήταν το πρώτο ξεκίνημά μου. Ήρθε ο Άρης Βελουχιώτης στο Μεγάλο Χωριό και μίλησε, πήγαμε και τον ακούσαμε και μετά αρχίσαμε να μαζεύουμε πράγματα και για τους αντάρτες. Αυτές οι ενέργειές μου έγιναν γνωστές στην καραμπιναρία των Ιταλών στο Καρπενήσι και τα ονόματά μας γνωστοποιήθηκαν. Η μητέρα μου φοβήθηκε να μην με πιάσουμε και αναγκαστικά έφυγα για την Αθήνα. Μεγάλη η αγωνία μέχρι να εξασφαλίσουμε το χαρτί από την ιταλική καραμπινιερία του Καρπενησιού, για να φύγουμε. Εμείς δεν εμφανιστήκαμε. Η μητέρα μου τα κατάφερε με τη βοήθεια του θείου μου που έμενε στο Καρπενήσι να το πάρει. Ταξιδέψαμε μέχρι τη Λαμία με ένα φορτηγό αυτοκίνητο, μαζί με αρκετές πόρνες, φιλενάδες των Ιταλών. Δυο μέρες ταξιδεύαμε τότε για να φτάσουμε…’’.

Το 1942 στην Αθήνα μέσω του μεγαλύτερου αδερφού της τον Σταύρο, με τον οποίο πέρασαν μαζί όλο τον αγώνα, συνδέθηκε με το κίνημα νεολαίας. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε ως σύνδεσμος της ΕΠΟΝ Αθήνας, μιας και ήταν άγνωστη εκεί και στη συνέχεια στο ΚΣ της ΕΠΟΝ.

Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου

Εκεί γνώρισε και τον μελλοντικό σύντροφο της ζωής της, τον Γιώργο Τρικαλινό. ‘‘Ο Γιώργος ήταν ο πρώτος καθοδηγητής μου και αργότερα ο σύντροφος της ζωής μου. Γνωριστήκαμε καλά στους δρόμους της Αθήνας, όταν συναντιόμασταν, για να του δώσω και να πάρω διάφορα σημειώματα από μέλη του Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Αθήνας. Ορισμένες φορές συζητούσαμε και με ενημέρωνε για διάφορα ζητήματα, ή έπαιρνε τη γνώμη μου για ορισμένα άλλα. Πότε-πότε ερχόταν με άλλους συντρόφους στο σπίτι όπου έμενα με τον αδελφό μου. Εγώ σκεφτόμουνα τι να τους προσφέρω για να τους περιποιηθώ. Τότε ήταν περιορισμένες οι δυνατότητες για κεράσματα. Όμως, πάντα κάτι ανακάλυπτα και τους κερνούσα και όλοι το σημείωναν αυτό. Τους έφτιαχνα, π.χ., διάφορα γλυκά από σταφίδα και χαρουπόμελο, που έπαιρνε ο αδελφός μου με τις καρτέλες από το υπουργείο Επισιτισμού, του οποίου ήταν υπάλληλος. Εκείνη την εποχή, αντί για ζάχαρη, που δεν υπήρχε ούτε και στη μαύρη αγορά, το χρησιμοποιούσαμε στο τσάι μας ή και σε γλυκά. Τους έφτιαχνα με ρεβίθια, σταφίδα και κουκιά διάφορα γλυκά, σαν κουραμπιέδες. Τα έτρωγαν με πολλή ευχαρίστηση κι εγώ πολύ χαιρόμουν γι’ αυτό’’. Και κείνος εξιστορεί για την σύντροφό του: ‘‘Στην αρχή την πήρα σύνδεσμό μου στο Συμβούλιο της ΕΠΟΝ Αθήνας. Από τον αδελφό της έμαθα όσες λεπτομέρειες της ζωής της με ενδιέφεραν. Ύστερα εξομολογήθηκα και σ’ εκείνη τις σκέψεις και τα όνειρά μου. Βρήκα ανταπόκριση. Από τότε πήραμε τη μεγάλη απόφαση να ενώσουμε τα βήματά μας στη ζωή και στον αγώνα. Από τότε λογιζόμαστε παντρεμένοι. Το δεσμό μας αυτό τον επικυρώσαμε το Νοέμβρη του 1945, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και τη Βάρκιζα, στον Άγιο Βασίλη της Αθήνας, στην οδό Μπουμπουλίνας. Περάσαμε πολλές όμορφες, σκληρές και δύσκολες ημέρες. Θα τις εξιστορήσω στην ώρα τους. Εκείνο που μπορώ να πω προκαταβολικά είναι ότι όλες αυτές τις ημέρες τις βγάλαμε όρθιοι, σφιχτά ενωμένοι, ανεξάρτητα, αν πολλές φορές μας χώριζαν πολλά μίλια, ανεξάρτητα, αν στα 50 χρόνια και πάνω που είμαστε παντρεμένοι, ούτε τα μισά σχεδόν δεν τα ζήσαμε μαζί. Είμαστε, όμως, ικανοποιημένοι και περήφανοι για τη ζωή μας, ευτυχισμένοι’’.

Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου: Γιώργης και Γιάννα Τρικαλινού. Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση

Μαχήτρια μια ζωή ως μέλος του ΚΚΕ

Το 1943 γίνεται μέλος του Κόμματος. Το 1946 βρίσκεται στον Βόλο, με κομματική αποστολή. Δούλεψε στον παράνομο μηχανισμό, στη μεταφορά παράνομου υλικού, στην επαφή με συντρόφους που έρχονταν από την Αθήνα, για να βγουν στο βουνό.

Τον Ιούνη του 1948 εντάσσεται στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, στα βουνά του Πηλίου, όπου χρεώθηκε στην αποκρυπτογράφηση στον ασύρματο. Το 1948 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο, από Στρατοδικείο του Βόλου. Το φθινόπωρο του 1948 πήγε στον Κίσσαβο, στην έδρα της 123ης Ταξιαρχίας, ως βοηθός ΠΕ της Ταξιαρχίας, για τη δουλειά στις γυναίκες και στις αρχές του 1949 αποσπάστηκε στην 138η Ταξιαρχία, με την ίδια χρέωση.

Πήρε μέρος στις μάχες της Καρδίτσας, της Ματαράγκας και του Καρπενησίου. Από το Καρπενήσι έφυγε για το Βίτσι, με μια ομάδα γυναικών, για να συμμετάσχουν στην 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη των Γυναικών.

Τον Αύγουστο του 1949 επιστρέφει από τον Γράμμο, στη Νότια Ελλάδα, ως μέλος του επίλεκτου τμήματος που έκανε τον ελιγμό, με διοικητή τον Χαρίλαο Φλωράκη και πολιτικό επίτροπο τον Νίκο Μπελογιάννη. Στο πέρασμα προς τα Άγραφα τραυματίζεται. Μετά την υποχώρηση των τμημάτων του ΔΣΕ πέρασε στην Αλβανία με τους υπόλοιπους συντρόφους, από εκεί στην Πολωνία και στη συνέχεια στην Ουγγαρία. Το 1950 πηγαίνει, μαζί με τον σύντροφό της Γιώργο, στη Ρουμανία.

Το 1958 επιστρέφει παράνομη στην Ελλάδα και το 1960 ξαναφεύγει στο εξωτερικό, στη Μόσχα, όπου παρακολουθεί την Ανώτερη Κομματική Σχολή και στη συνέχεια δουλεύει ως διερμηνέας. Στη Μόσχα υπήρξε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Πολιτικών Προσφύγων και αργότερα μέλος του Κομματικού Γραφείου Σοσιαλιστικών Χωρών.

Στη διάρκεια της δικτατορίας ήταν Γραμματέας της Αντιδικτατορικής Επιτροπής και υπεύθυνη της Αντιδικτατορικής Κίνησης Εκπατρισμένων Γυναικών. Πήρε μέρος σε συνέδρια της Παγκόσμιας Δημοκρατικής Οργάνωσης Γυναικών (ΠΔΟΓ) στο Βερολίνο, στο Ελσίνκι και αλλού. Τον Νοέμβρη του 1974, ως μέλος μιας τριμελούς επιτροπής, ήρθε στην Ελλάδα για να προωθήσει το ζήτημα του επαναπατρισμού και από τότε έμεινε στην Αθήνα. Τα επόμενα χρόνια δούλεψε στη Γραμματεία της Κεντρικής Επιτροπής, χρεώθηκε τη δουλειά στις γυναίκες, ως μέλος της γυναικείας Επιτροπής της ΚΕ. Το 1976 χρεώθηκε τη δουλειά των πολιτικών προσφύγων και για αρκετά χρόνια ήταν Γενικός Γραμματέας του ΚΣ της Πανελλήνιας Επιτροπής Επαναπατρισμένων Πολιτικών Προσφύγων. Στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ, το 1978, εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ και στο 11ο Συνέδριο, το 1982 και στο 12ο το 1987, εκλέχθηκε τακτικό μέλος της ΚΕ.

Το αντίο της οικογένειάς της

«Μάνα έζησες μια μεγάλη ζωή, όχι μόνο σε χρόνια, αλλά και σε γεγονότα, σε συναισθήματα, σε ηρωικές πράξεις. πάλεψες για τα ιδανικά σου, για τον λαό μας, χωρίς να λογαριάζεις κόστος», ήταν τα τελευταία λόγια αποχαιρετισμού του γιού της Χρήστου αποχαιρετώντας την εκ μέρους της οικογένειας της. «Ευτύχησες να δεις τα τρία παιδιά σου να προκόβουν, να κάνουν οικογένειες. Χάρηκες τα πέντε σου εγγόνια και τα τρία δισέγγονα. Έτσι τα έφερε η ζωή, ο αγώνας που εμείς, τα παιδιά σου, πολλές φορές σε  στερηθήκαμε. Ζήσαμε μήνες και χρόνια με το όνειρο της αγκαλιάς σου, ξέραμε όμως ότι αυτή μας περιμένει, ότι δεν θα αργήσει η στιγμή της αντάμωσης».

Ο αποχαιρετισμός του γιού της Χρήστου

H ανακοίνωσή του ΚΚΕ

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ εξέφρασε τα πιο θερμά της συλλυπητήρια στα παιδιά και τα εγγόνια της: ‘‘Η σ. Γιάννα σε όλη της τη ζωή πάλεψε για τα ιδανικά και τους στόχους του ΚΚΕ, υπερασπίστηκε τις αρχές του, ανυποχώρητα μέχρι το τέλος. Ήταν μέλος της ΚΟΒ Σκοπευτηρίου – Καισαριανής, της ΚΟΑ του ΚΚΕ, μέχρι το τέλος της ζωής της’’.

Το τελευταίο αντίο

Η πολιτική της κηδεία έγινε την Πέμπτη 17 Δεκέμβρη, στις 12 το μεσημέρι, σε στενό συντροφικό και οικογενειακό κύκλο.

Από την γιορτή με το ΚΚΕ στο σπίτι της τον Γενάρη του 2020 για να γιορτάσουν τα 100ά γενέθλιά της