Ζωντανό Εργαστήριο για την υγεία του εδάφους και του υπεδάφους
Το Ζωντανό Εργαστήριο Συν-Δημιουργίας του ερευνητικού έργου SUS-SOIL συστήθηκε τον Απρίλιο του 2025 από το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Καρπενήσι. Αποτελεί τον σπόρο για το πρώτο Living Soil Laboratory στη Ελλάδα, που θα επικεντρωθεί στην ανάλυση, απογραφή και αξιολόγηση πρακτικών αγροοικολογικής διαχείρισης του υπεδάφους και των χρήσεων γης σε αγροτικό και αστικό περιβάλλον https://www.sus-soil.eu/.
Η πρώτη συνάντηση εργασίας του Ζωντανού Εργαστηρίου SUS SOIL, έχτισε τις συνεργασίες των τοπικών αγροτών-παραγωγών με την ερευνητική ομάδα του Τμήματος Δασολογίας στο Καρπενήσι (Απρίλιος 2025)
Δεκάδες συμμετέχοντες από τον αγροτικό, ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό τομέα, καθώς και άτομα που κατέχουν ή είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση της γης, όπως αυτοδιοικητικοί και δημόσιοι φορείς, συνθέτουν αυτό το φόρουμ, όχι μόνο από ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και χώρες της μεσογειακής λεκάνης, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Τυνησία. Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι το 60 και 70% των εδαφών στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε κακή κατάσταση και υποφέρουν από υποβάθμιση, επηρεάζοντας τόσο τους επιφανειακούς ορίζοντες, όσο και το υπέδαφος.
«Παρά τον κρίσιμο ρόλο του υπεδάφους στις υπηρεσίες οικοσυστήματος, οι γνώσεις μας σχετικά με τη διαχείριση του υπεδάφους παραμένουν περιορισμένες», τονίζει ο καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Santiago De Compostella Μaria Rosa Mosquera Losada,υπεύθυνη του έργου. Στο πλαίσιο αυτό, το έργο SUS-SOIL, πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα Horizon Europe και χρηματοδοτείται με 7 εκατομμύρια ευρώ, για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, θα ιδρύσει συνολικά 15 Ζωντανά Εργαστήρια (Living Labs) για τη μελέτη της υγείας των εδαφών, προκειμένου να καθοριστεί ο βαθμός βιωσιμότητας τους.
Το έργο SUS SOIL, τονίζει η καθηγήτρια Παντέρα Αναστασία, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Αγροδασοπονίας και Δασικής Εδαφολογίας, «είναι πολύτιμη ευκαιρία για την οικοδόμηση συνεργιών μεταξύ ειδικών επιστημόνων και ανθρώπων του αγροτικού τομέα, με στόχο την ορθολογική διαχείριση του εδάφους και του υπεδάφους». To Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος στο Καρπενήσι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της νέας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, συντονίζοντας και υλοποιώντας σειρά έργων με εστίαση στα Αγροδασικά και αγροοικολογικά συστήματα και στον ορεινό χώρο της Ευρυτανίας.
Ενημέρωση των διαχειριστών γης και των υπευθύνων χάραξης πολιτικής σχετικά με τους υπόγειους κινδύνους και τις επιπτώσεις τους, βελτίωση των υπηρεσιών οικοσυστήματος, ασφάλεια των υδάτων και μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και παράλληλα ανάπτυξη εργαλείων και στρατηγικών για την προώθηση πρακτικών βιώσιμης διαχείρισης του υπεδάφους, είναι οι κύριοι στόχοι αυτής της διεθνούς κοινοπραξίας.
Φυτεία αρώνιας του Παναγιώτη Παρούτσα και της Σοφίας Σαρηγιαννίδη στην Αγία Τριάδα Ευρυτανίας. Η επιτυχημένη πειραματική καλλιέργεια αποτελεί ζωντανό παράδειγμα – πρόταση αξιοποίησης των μικρών ιδιοκτησιών στα ορεινά χωριά του Δήμου Καρπενησίου
(φωτ. Σ. Σαρηγιαννίδη, 2024)
Με αυτήν την μεθοδολογία, δημιουργείται μια βάση δεδομένων παρακολούθησης υπεδάφους/εδάφους διαλειτουργική με τις βάσεις δεδομένων LUCAS (Έρευνα πλαισίου χρήσης και περιοχής κάλυψης) και ESDAC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Δεδομένων Εδάφους). Η ανάλυση της μακροπρόθεσμης χρήσης γης και η σχέση της με την παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος είναι ένας ακόμη από τους ορίζοντες στους οποίους γίνονται εργασίες, μαζί με την ανάπτυξη μοντέλων αγροκτημάτων που ενσωματώνουν τις βέλτιστες πρακτικές αγροοικολογικής διαχείρισης του υπεδάφους. Η δημιουργία ενός εργαλείου υποστήριξης λήψης αποφάσεων για το υπέδαφος που αντιμετωπίζει την υποβάθμιση του εδάφους και τα σχετικά επιχειρηματικά μοντέλα, καθώς και η ανάπτυξη μιας στρατηγικής πολιτικής για το υπέδαφος και για την προώθηση βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης, είναι επίσης αναμενόμενα αποτελέσματα.
Σε ότιαφορά στη συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας του Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος σε αυτό το ευρωπαϊκό πρόγραμμα, εκτός από την υπεύθυνη καθηγήτρια Αναστασία Παντέρα, αφορά στους συνεργάτες- μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που υποστηρίζουν ενεργά τη διαχείριση και ανάπτυξη του SUS-SOIL, όπως ο Πρόεδρος του τμήματος καθηγητής Ανδρέας Παπαδόπουλος, η αν. καθηγήτρια Σταυρούλα Γαλανοπούλου, ο αν. καθηγητής Στέργιος Ταμπέκης, ο επ. καθηγητής Αθανάσιος Σταμπουλίδης και οι υποψ. διδάκτορες του Εργαστηρίου Δασικής Εδαφολογίας, Μάριος Βλάχος και Βασιλική Λάππα, που έχει αναλάβει τα εξειδικευμένα καθήκοντα συντονισμού του Ζωντανού Εργαστηρίου και σύνδεσης της έρευνας με την αγροτική πράξη.
Μέλη του Ζωντανού Εργαστηρίου SUS SOIL στην φυτεία αρωματικών της επιχείρησης Myriki Herbs της οικογένειας Λερογιάννη στη Μυρίκη Ευρυτανίας (Ιούνιος 2025).
Το Ζωντανό Εργαστήριο (Living Lab) είναι ένα ανοιχτό «οικοσύστημα» καινοτομίας που λειτουργεί σε πραγματικά περιβάλλοντα, του οποίου η συνεργατική και με επίκεντρο τον χρήστη προσέγγιση, αναπτύσσει, δοκιμάζει και εφαρμόζει πρακτικές και βιώσιμες λύσεις σε προκλήσεις διαχείρισης των εδαφών (https://www.sus-soil.eu/living-labs/Mediterranean). Δυναμικά μέλη του Ζωντανού Εργαστηρίου στο Καρπενήσι είναι οι αγρότες- παραγωγοί, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι και καλλιεργητές, που με εξαιρετικές πρωτοβουλίες, ορθολογική αντίληψη και εργατικότητα, καινοτομούν και αξιοποιούν τον ορεινό φυσικό χώρο, προσφέροντας ποιοτικά προϊόντα, τόσο στην τοπική, όσο και στην διεθνή αγορά.
Για τον ορεινό Δήμο Καρπενησίου, και όλους τους δήμους που έχουν τα κοινά χαρακτηριστικά της ορεινότητας και της δασοκάλυψης, τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου SUS SOIL, αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσδοκίες, καθώς αφορούν στην βιώσιμη αγροτική επιχειρηματικότητα, που τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται δυναμικά και με την προοπτική της παραγωγής αγροτικών προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας (κτηνοτροφικά, γαλακτοκομικά, μελισσοκομικά, καλλιέργεια καρποφόρων δένδρων, αρωματικών, κ.ά.).
Το Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Καρπενησίου διοργανώνει τη συνάντηση εργασίας όλων των συνεργαζόμενων ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων της διεθνούς κοινοπραξίας SUS SOIL, από τις 26 έως και τις 28 Νοεμβρίου του 2025 στο Καρπενήσι, έχοντας, εκτός των άλλων, την ευκαιρία να ξεναγήσει τους συμμετέχοντες στα αγροδασικά και δασικά τοπία του Δήμου μας (https://www.sus-soil.eu/news).
