Η Παναγία της Προυσιώτισσας, το ιερό προσκύνημα που δεσπόζει στην καρδιά της Ρούμελης, γιορτάζει σήμερα και συγκεντρώνει πλήθος πιστών από κάθε γωνιά της χώρας. Από τον Προυσό και τις όμορες περιοχές, ως τη Στερεά που οι λόγιοι του 1815 αποκαλούσαν «Ελλάδα», η φήμη της Προυσιώτισσας ξεπερνά τα τοπικά όρια και αποκτά πανελλήνια ακτινοβολία. Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη από το 1815 οι ύμνοι της την προσφωνούν «τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος».
Η ημέρα έχει ιδιαίτερο χρώμα: οι κάτοικοι ανταλλάσσουν ευχές, οι επισκέπτες νιώθουν τη γιορτινή ατμόσφαιρα, ενώ πολλοί επαγγελματίες αφήνουν για λίγο στην άκρη τις δουλειές τους, παρότι δεν πρόκειται για επίσημη αργία. Πιστοί από όλη την Ευρυτανία και πέρα, είτε με αυτοκίνητο είτε πεζοί μέσα από τα μονοπάτια, φθάνουν για να εκπληρώσουν τάματα και να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα.
Η Προυσιώτισσα δεν είναι μόνο θρησκευτικό σύμβολο αλλά και κομμάτι της Ιστορίας. Η εικόνα με το ασημένιο «πουκάμισο» του Καραϊσκάκη θυμίζει την Επανάσταση και την αφοσίωση του αγωνιστή. Στα χρόνια εκείνα, ο ηγούμενος Κύριλλος Καστανοφύλλης αγάπησε βαθιά την Παναγία, έγραψε την ακολουθία της και κατέγραψε την Ιερά Διήγησή της. Γεννημένος στην Καστανιά, μαθητής στο Άγιο Όρος δίπλα στον Νικόδημο τον Αγιορείτη, συνεργάστηκε με σπουδαίες μορφές της εποχής: τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, τον επίσκοπο Παγκράτιο Χριστουπόλεως, τον παπά-Πέτρο τον Ιθακήσιο. Όλοι τους άφησαν ανεξίτηλο στίγμα στα χρόνια πριν και κατά την Επανάσταση του ’21.
Η πρώτη ακολουθία της Παναγίας της Προυσιώτισσας εκδόθηκε το 1815 στην Τεργέστη, με δαπάνη του Γρηγορίου Ε΄. Έκτοτε, το μοναστήρι έγινε πνευματικό και επαναστατικό κέντρο: ο Προυσός αποτέλεσε καταφύγιο αγωνιστών και ορμητήριο του Καραϊσκάκη, ενώ οι ύμνοι και τα κείμενα που γράφτηκαν τότε ψάλλονται ως σήμερα.
Σήμερα, η Παναγία η Προυσιώτισσα παραμένει σημείο αναφοράς για όλη την Ευρυτανία και πέρα από αυτήν· μια Παναγιά «αυστηρή και τρυφερή μαζί», προστάτιδα που συνδέει την πίστη με την Ιστορία και την παράδοση του τόπου.
