‘Sapiens’

323
mp

Yuval Hoah Harari, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Το έργο του Γιουβάλ Νόα Χαράρι «Sapiens» είναι ένα από τα πιο συζητημένα βιβλία των τελευταίων ετών. Με τρόπο κατανοητό, ο συγγραφέας αναλύει την πορεία του Homo sapiens από τα πρώτα του βήματα στη γη μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Το βιβλίο δεν είναι μια απλή ιστορική ανασκόπηση, αλλά μια προσπάθεια να ερμηνευτεί το πώς ο άνθρωπος κατάφερε να κυριαρχήσει στον πλανήτη, να δημιουργήσει πολιτισμούς, θρησκείες, οικονομικά συστήματα και, τελικά, έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

Ο Χαράρι χωρίζει την ιστορία σε τρεις βασικές φάσεις: τη Γνωσιακή Επανάσταση (περίπου 70.000 χρόνια πριν), τη Γεωργική Επανάσταση (περίπου 12.000 χρόνια πριν) και την Επιστημονική Επανάσταση (μόνο 500 χρόνια πριν). Σε κάθε ενότητα, παρουσιάζει πώς συγκεκριμένα γεγονότα και εξελίξεις καθόρισαν την πορεία του είδους μας.

Μία από τις βασικές ιδέες του συγγραφέα είναι ότι οι άνθρωποι ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα ζώα χάρη στη μοναδική τους ικανότητα να δημιουργούν και να πιστεύουν σε συλλογικούς μύθους – όπως στα έθνη, τους θεούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τα χρήματα. Αυτοί οι κοινοί μύθοι – κατασκευασμένες ιδέες επέτρεψαν σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων να συνεργαστούν με ευελιξία και σε τεράστια κλίμακα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα, οι άνθρωποι μπορούν να συντονίζονται όχι μόνο με βάση προσωπικές σχέσεις, αλλά μέσω αφηρημένων εννοιών και κοινών ιστοριών. Ένα κράτος, για παράδειγμα, δεν υπάρχει ως φυσική οντότητα, αλλά αποκτά ύπαρξη, επειδή εκατομμύρια άνθρωποι πιστεύουν σ’ αυτό. Το ίδιο ισχύει για το χρήμα ή τα δικαιώματα. Αυτή η ικανότητα συνεργασίας ήταν το κλειδί της επιτυχίας του Homo sapiens και θεμελίωσε τη μετάβαση από μικρές φυλές κυνηγών-τροφοσυλλεκτών σε σύνθετες κοινωνίες και αυτοκρατορίες.

Το βιβλίο δεν αποφεύγει τις δύσκολες αλήθειες. Θίγει ζητήματα ηθικής, εκμετάλλευσης της φύσης και ανισότητας, προκαλώντας τον αναγνώστη να αναρωτηθεί αν η «πρόοδος» ήταν όντως προς όφελος όλων. Επιπλέον, θέτει ερωτήματα για το μέλλον του ανθρώπου, ειδικά μέσα από την πρόοδο της βιοτεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης.

Το Sapiens συνδυάζει ιστορία, φιλοσοφία και επιστήμη, όχι ως ξεχωριστά συστήματα σκέψης, αλλά ως νήματα που υφαίνουν το πολύπλοκο ύφασμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν προσφέρει απλώς απαντήσεις, αλλά γεννά κυρίως ερωτήματα – για το ποιοι είμαστε, πώς φτάσαμε ως εδώ και προς τα πού βαδίζουμε…