Για την ευρύτερη αφύπνιση σε θέματα ορθής χρήσης των αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο καθώς και των αυξανόμενων κινδύνων, που εγκυμονεί η μικροβιακή αντοχή, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καθιερώσει την Παγκόσμια Εβδομάδα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά (εντός του Νοεμβρίου κάθε έτους). Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης νοσημάτων (ECDC) έχει ορίσει επίσης την 18η Νοεμβρίου ως την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση τόσο των επαγγελματιών της υγείας που συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά φάρμακα όσο και των πολιτών που αποτελούν τους άμεσους καταναλωτές τους, σχετικά με την ορθολογική τους χρήση. Τα αντιβιοτικά είναι πολύτιμα φάρμακα και η διαφύλαξη της αποτελεσματικότητάς τους μας αφορά όλους. Γι’ αυτό το λόγο η προσπάθεια ευαισθητοποίησης αφορά τόσο στους επαγγελματίες υγείας που συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά όσο και τους πολίτες που τα καταναλώνουν.

Η συντονισμένη προσπάθεια των επαγγελματιών υγείας, των φαρμακοποιών, των δημόσιων φορέων αλλά και των πολιτών, για να παραμείνουν τα αντιβιοτικά πολύτιμα και δραστικά στην θεραπεία των μικροβιακών λοιμώξεων, έχει ξεκινήσει. Στο πλαίσιο αυτό το Κέντρο Υγείας Δυτικής Φραγκίστας συμμετέχει στην παγκόσμια εκστρατεία επαγρύπνησης «Go Blue για την Αντίσταση στα Αντιμικροβιακά» και το κτίριο θα φωταγωγηθεί μπλε. Παράλληλα ο Δ/ντής του Κέντρου Υγείας Παπανικολάου Νίκος απέστειλε επιστολή σύμφωνα με πρότυπο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στον Αντιπεριφερειάρχη Ευρυτανίας, στον Δήμαρχο Αγράφων και στον Δήμαρχο Καρπενησίου, προκειμένου να εξετάσουν τη δυνατότητα να φωταγωγήσουν με μπλε φωτισμό κατά την κρίση τους εμβληματικούς Δημόσιους χώρους, κτίρια ή μνημεία την 23η Νοεμβρίου 2021, ως συμβολική επισήμανση του τέλους της Παγκόσμιας Εβδομάδας από 18 έως 24 Νοεμβρίου που είναι αφιερωμένη στην ενημέρωση-επαγρύπνηση για την αντίσταση που έχει αναπτυχθεί στα αντιβιοτικά. Με την συμβολική αυτή κίνηση καλούνται να συνταχθούν οι Δήμοι και η Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας στη παγκόσμια «χρωματική» καμπάνια που διοργανώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), η Παγκόσμια Οργάνωση για την Υγεία των Ζώων (ΟΙΕ) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και να ενισχύσουν την προσπάθεια διάχυσης της ενημέρωσης για την αντίσταση στους αντιμικροβιακούς παράγοντες σε όσο γίνεται μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού δίνοντας παράλληλα ένα ισχυρό μήνυμα στους αρμόδιους που έχουν την ευθύνη αντιμετώπισης του προβλήματος για ανάληψη ουσιαστικών δράσεων/παρεμβάσεων.

Παράλληλα,  πλούσιο σχετικό ενημερωτικό υλικό (φυλλάδια-τρίπτυχα-αφισέτες κλπ) έχει αποσταλεί από το Κέντρο Υγείας Δυτικής Φραγκίστας σε  όλα τα Περιφερειακά Ιατρεία που εποπτεύει με την προτροπή στους Αγροτικούς ιατρούς για εντατικοποίηση της ενημέρωσης του πληθυσμού της περιοχής τους για το θέμα ενώ τονίζεται ιδιαίτερα η κρισιμότητα της συγκυρίας της επιδημίας COVID-19 και η τρομακτική στις περισσότερες περιπτώσεις αναίτια και ατεκμηρίωτη αύξηση χορήγησης/χρήσης αντιβιοτικών που παρατηρήθηκε στη χώρα.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνεται ο αριθμός των ασθενών που προσβάλλονται από ανθεκτικά βακτήρια και ότι η αντοχή τους στα αντιβιοτικά αποτελεί μείζονα απειλή για τη δημόσια υγεία. Η λογική χρήση των αντιβιοτικών μπορεί να αναχαιτίσει την ανάπτυξη των ανθεκτικών βακτηρίων και να διατηρήσει την αποτελεσματική δράση των αντιβιοτικών για τις μελλοντικές γενιές.

Η ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά προκαλεί ανυπολόγιστες συνέπειες, τόσο στους ασθενείς και στο οικείο περιβάλλον τους, όσο και στη λειτουργία του ίδιου του υγειονομικού συστήματος. Κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση 25.000 άνθρωποι πεθαίνουν από λοιμώξεις που προκαλούνται από πολυανθεκτικά μικρόβια, για τα οποία οι θεραπευτικές επιλογές που διαθέτουμε συνεχώς περιορίζονται.

Η χώρα μας, σύμφωνα και με τα πιο πρόσφατα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιτήρησης της Κατανάλωσης των Αντιβιοτικών παραμένει πρώτη στην κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα μεταξύ των υπόλοιπων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η κατανάλωση των αντιβιοτικών συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά. Αυτό άλλωστε αναδεικνύεται και από το γεγονός ότι η Ελλάδα κατέχει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής στον Ευρωπαϊκό χώρο, σύμφωνα πάντα με τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιτήρησης της Μικροβιακής Αντοχής (EARSS). 

Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων μας!

Αλήθειες που πρέπει να γνωρίζουμε για την χρήση των αντιβιοτικών

1. Αρνητική πρωτιά! Στη χώρα μας έχουμε το υψηλότερο ποσοστό κατανάλωσης αντιβιοτικών στην Ευρώπη! Αποτέλεσμα αυτής της πρωτιάς είναι να έχουμε και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μικροβίων στα οποία τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά. Επιπλέον υπάρχουν επίσημες πληροφορίες ότι δεν θα υπάρξει στο άμεσο μέλλον παραγωγή νέων αντιβιοτικών δραστικών στα ανθεκτικά μικρόβια. Άρα φαίνεται ότι φτάσαμε στο «Τέλος των Αντιβιοτικών»! 

2. Μια νέα απειλή! Πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, πολλές μικροβιακές λοιμώξεις ήταν θανατηφόρες. Σήμερα εμφανίζεται μια καινούργια απειλή: πολλές λοιμώξεις, οι οποίες θεραπεύονταν στο παρελθόν με αντιβιοτικά, ξαναγίνονται δυστυχώς θανατηφόρες, γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι πλέον δραστικά στα μικρόβια που τις προκαλούν. 

3. Όχι αντιβιοτικά για τη θεραπεία των ιογενών λοιμώξεων! Αμυγδαλίτιδες, φαρυγγίτιδες, βρογχίτιδες, ιγμορίτιδες, ωτίτιδες και διάρροιες οφείλονται τις περισσότερες φορές (>85%) σε ιούς και θεραπεύονται από μόνες τους σε τρεις ή περισσότερες ημέρες. 

4. Βήχας, πονόλαιμος, συνάχι, ίωση είναι, μόνη θα περάσει! Δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνονται αντιβιοτικά για λοιμώξεις από ιούς. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι με τα αντιβιοτικά θα απαλλαγούμε νωρίτερα από τα συμπτώματα της ίωσης ή ότι θα γίνουμε πιο γρήγορα καλά, γιατί μας το είπαν κάποιοι άλλοι (αφού μόνοι μας θα γίνουμε καλά σε 3-4 ημέρες!) ή ακόμα ότι θα προλάβουμε επιπλοκές όπως είναι οι λοιμώξεις από βακτήρια.

5. Ακολουθούμε με συνέπεια τις οδηγίες του γιατρού μας. Τα αντιβιοτικά πρέπει να χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή. Δεν επιμένουμε στο γιατρό ή στο φαρμακοποιό να μας δώσει αντιβιοτικό. Μόνο ο γιατρός είναι αρμόδιος να καθορίσει το είδος του αντιβιοτικού, τη δόση, τον τρόπο χορήγησης και για πόσο χρόνο θα το πάρουμε. Δεν χρησιμοποιούμε ποτέ από μόνοι μας αντιβιοτικά που τα είχαμε στο σπίτι μας από προηγούμενη χρήση. 

6. Δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων. Η άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών στα παιδιά και στους ενήλικες έχει ως αποτέλεσμα τα μικρόβια να γίνονται ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Έτσι αν στο μέλλον χρειαστούμε τα αντιβιοτικά για την θεραπεία μίας βακτηριακής λοίμωξης, δεν θα είναι πια αποτελεσματικά. 

Προσοχή! Ο ασθενής που έλαβε αντιβιοτικά και απέκτησε ανθεκτικά μικρόβια, θα τα διασπείρει στους συγγενείς του και σε άλλους συνανθρώπους του που δεν έχουν πάρει αντιβιοτικά. Είναι ευθύνη όλων μας!

Αν σταματήσουμε την άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών, τότε προοδευτικά τα μικρόβια ξαναγίνονται ευαίσθητα στα αντιβιοτικά και επομένως δραστικά και πολύτιμα όπλα έναντι των μικροβίων. 

Λοιπόν: Ας χρησιμοποιήσουμε τα αντιβιοτικά μόνο όταν είναι απαραίτητα! Λιγότερο συχνά και πιο σωστά! Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων μας

Ο Δ/ΝΤΗΣ ΤΟΥΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΔΥΤ. ΦΡΑΓΚΙΣΤΑΣ

ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Test Go Blue Photo KY Δυτ. Φραγκίστας ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2021

Η «Μπλε εκστρατεία» για την αντίσταση στα αντιμικροβιακά φάρμακα – Go Blue for AMR

Ενημερωτικό δελτίο για το ευρύ κοινό 

Ορισμοί 

Τι είναι τα αντιβιοτικά; 

Τα αντιβιοτικά, γνωστά και ως αντιμικροβιακά φάρμακα, είναι φάρμακα που μπορούν  να σκοτώνουν τα βακτήρια ή να αναστέλλουν την ανάπτυξή τους, με σκοπό τη  θεραπεία των λοιμώξεων στους ανθρώπους, στα ζώα και ενίοτε στα φυτά. Τα  αντιβιοτικά είναι φάρμακα κατά των βακτηριακών λοιμώξεων (όπως η πνευμονία  από πνευμονιόκοκκο ή οι σταφυλοκοκκικές βακτηριαιμίες). Τα αντιμικροβιακά  φάρμακα που καταπολεμούν αποτελεσματικά τους ιούς ονομάζονται συνήθως  αντιικά φάρμακα (όπως τα φάρμακα ενάντια στη γρίπη, τον ιό HIV και τον έρπητα).  Δεν δρουν όλα τα αντιβιοτικά σε όλα τα βακτήρια. Υπάρχουν περισσότερες από 15  διαφορετικές κατηγορίες αντιβιοτικών που διαφοροποιούνται ως προς τη χημική  δομή και τη δράση τους ενάντια στα βακτήρια. Ένα αντιβιοτικό ενδέχεται να  καταπολεμά αποτελεσματικά μόνο έναν ή πολλούς τύπους βακτηρίων. 

Τι είναι η αντοχή στα αντιβιοτικά; 

Τα βακτήρια είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά όταν συγκεκριμένα αντιβιοτικά έχουν  χάσει την ικανότητά τους να τα σκοτώνουν ή να καταπολεμούν την ανάπτυξή τους.  Μερικά βακτήρια είναι από τη φύση τους ανθεκτικά σε ορισμένα αντιβιοτικά (εγγενής  ή έμφυτη αντοχή). Ένα πιο ανησυχητικό πρόβλημα είναι η περίπτωση ορισμένων  βακτηρίων τα οποία, ενώ κανονικά είναι ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, αναπτύσσουν  αντοχή σε αυτά λόγω γενετικών αλλαγών (επίκτητη αντοχή). Τα ανθεκτικά βακτήρια  επιβιώνουν παρά τη δράση των αντιβιοτικών και συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται  επιφέροντας πιο μακροχρόνιες νόσους ή ακόμα και θάνατο. Οι λοιμώξεις που  οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια μπορεί να απαιτούν περισσότερη φροντίδα καθώς  και εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν  σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.  

Αιτίες αντοχής των βακτηρίων στα  αντιβιοτικά 

Ποια είναι η σημαντικότερη αιτία αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά; Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι ένα φυσικό γεγονός που προκαλείται  από μεταλλάξεις στα γονίδια των βακτηρίων. Ωστόσο, η υπερβολική και ακατάλληλη 

χρήση αντιβιοτικών επιταχύνει τη δημιουργία και τη διάδοση ανθεκτικών βακτηρίων.  Όταν εκτεθούν στα αντιβιοτικά, τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται, ενώ τα  ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να  πολλαπλασιάζονται. Αυτά τα ανθεκτικά βακτηρία μπορούν να εξαπλωθούν και να  προκαλέσουν λοιμώξεις σε άλλους ανθρώπους που δεν έχουν πάρει κανένα  αντιβιοτικό. 

Τι σημαίνει «ακατάλληλη» χρήση αντιβιοτικών; 

• Όταν χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά για λάθος λόγους: τα περισσότερα  κρυολογήματα και η γρίπη οφείλονται σε ιούς ενάντια στους οποίους τα  αντιβιοτικά ΔΕΝ είναι αποτελεσματικά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κατάστασή  σας δεν θα βελτιωθεί αν πάρετε αντιβιοτικά: τα αντιβιοτικά δεν καταπολεμούν  τον πυρετό ούτε συμπτώματα όπως το φτέρνισμα. 

• Όταν κάνετε εσφαλμένη χρήση αντιβιοτικών: δηλαδή αν μειώνετε τη διάρκεια  της θεραπείας ή τις δόσεις, ή δεν τηρείτε τη συχνότητα λήψης τους (για  παράδειγμα αν παίρνετε το φάρμακο μία φορά την ημέρα αντί για 2-3 φορές  όπως συνιστάται), τότε δεν θα υπάρχει αρκετή ποσότητα φαρμάκου στον  οργανισμό σας, τα βακτήρια θα επιβιώσουν και μπορεί να γίνουν πιο  ανθεκτικά. 

Τηρείτε πάντα τις οδηγίες του γιατρού σας σχετικά με τον πότε και πώς θα  πάρετε τα αντιβιοτικά. 

Ποιες ασθένειες προκαλούνται από ανθεκτικά βακτήρια; 

Τα πολυανθεκτικά βακτήρια μπορούν να προκαλέσουν μεγάλο εύρος λοιμώξεων:  ουρολοίμωξη, πνευμονία, δερματική λοίμωξη, διάρροια, βακτηριαιμία. Η εστία της  λοίμωξης εξαρτάται από τα βακτήρια και την κατάσταση του ασθενούς. 

Οι ασθενείς σε νοσοκομεία κινδυνεύουν από λοιμώξεις άσχετες με την αιτία  εισαγωγής τους, όπως οι βακτηριαιμίες και οι χειρουργικές λοιμώξεις από MRSA (τον  χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ο οποίος είναι ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη, ένα αντιβιοτικό  αντιπροσωπευτικό εκείνων που συνήθως δρουν αποτελεσματικά ενάντια στον  χρυσίζοντα σταφυλόκκοκο), οι βακτηριαιμίες που οφείλονται σε εντεροβακτηριακά  που παράγουν ESBL (ευρέος φάσματος β-λακταμάσες, ένζυμα που μπορούν να  καταστρέψουν ορισμένα αντιβιοτικά), λοιμώξεις καρδιακών βαλβίδων που  προκαλούνται από εντερόκοκκους ανθεκτικούς στη βανκομυκίνη, καθώς και  χειρουργικές λοιμώξεις και λοιμώξεις τραυμάτων που προκαλούνται από το  βακτήριο Acinetobacterbaumannii,το οποίο είναιανθεκτικό στις καρβαπενέμες.

Το πρόβλημα της αντοχής των  βακτηρίων στα αντιβιοτικά 

Γιατί η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πρόβλημα; Η θεραπεία λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια συνιστά πρόκληση: τα  συνήθη αντιβιοτικά δεν έχουν πλέον αποτέλεσμα και οι γιατροί πρέπει να επιλέξουν  άλλα αντιβιοτικά. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει τη χορήγηση της σωστής  θεραπευτικής αγωγής στους ασθενείς και να επιφέρει επιπλοκές, ακόμα και θάνατο.  Επίσης, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται περισσότερη φροντίδα, καθώς και  εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν  σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. 

Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα; 

Η κατάσταση επιδεινώνεται με την εμφάνιση νέων βακτηριακών στελεχών με αντοχή  σε πολλά αντιβιοτικά ταυτόχρονα (γνωστά ως πολυανθεκτικά βακτήρια). Τα εν λόγω  βακτήρια μπορεί τελικά να αναπτύξουν αντοχή σε όλα τα υπάρχοντα αντιβιοτικά.  Χωρίς αντιβιοτικά μπορεί να επιστρέψουμε στην «προ αντιβιοτικών εποχή», οπότε  δεν θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα για μεταμόσχευση οργάνων, χημειοθεραπεία,  εντατική παρακολούθηση και άλλες ιατρικές διαδικασίες. Οι βακτηριακές ασθένειες  θα εξαπλωθούν και, μη μπορώντας πλέον να αντιμετωπιστούν, θα επιφέρουν  θάνατο. 

Είναι σήμερα το πρόβλημα πιο σοβαρό απ’ ό,τι στο παρελθόν; Πριν από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από  βακτηριακές ασθένειες, όπως η πνευμονία ή οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις. Μετά από  την ανακάλυψη και με τη χρήση των αντιβιοτικών, όλο και περισσότερα βακτήρια,  αρχικά ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, γίνονται ανθεκτικά και αντιστέκονται  ποικιλοτρόπως στα αντιβιοτικά. Επειδή η αντοχή τους αυξάνεται ενώ, παράλληλα, τα  τελευταία χρόνια λίγα νέα αντιβιοτικά έχουν αναπτυχθεί και διατεθεί στην αγορά, το  πρόβλημα της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πλέον σοβαρή  απειλή για τη δημόσια υγεία. 

Τι μπορεί να γίνει για να λυθεί το πρόβλημα; 

Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων μας. Η  υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να βοηθήσει στην καταστολή της ανάπτυξης  ανθεκτικών βακτηρίων και στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών  για χρήση από τις επόμενες γενιές. Με βάση αυτό το γεγονός, είναι σημαντικό να  γνωρίζουμε πότε ενδείκνυται η χορήγηση αντιβιοτικών καθώς και πώς η λήψη τους  γίνεται με υπευθυνότητα. Επιτυχημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, οι  οποίες έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε μερικές χώρες, έχουν οδηγήσει σε μείωση της  κατανάλωσης αντιβιοτικών. 

Όλοι μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή στη μείωση της αντοχής των βακτηρίων  στα αντιβιοτικά:

Ασθενείς: 

• Ακολουθείστε τις συμβουλές του γιατρού σας όταν λαμβάνετε αντιβιοτικά. • Όπου είναι εφικτό, αποφύγετε τη λοίμωξη με κατάλληλο εμβολιασμό. • Πλένετε τακτικά τα χέρια σας και τα χέρια των παιδιών σας, για παράδειγμα  

μετά από φτέρνισμα ή βήξιμο, πριν αγγίξετε άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους. • Κάνετε χρήση αντιβιοτικών μόνο με ιατρική συνταγή. Μην χρησιμοποιείτε  φάρμακα που έχουν μείνει από προηγούμενη θεραπευτική αγωγή ή  αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή. 

• Συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας για τη διάθεση της ποσότητας που  τυχόν περίσσεψε μετά το τέλος της φαρμακευτικής αγωγής.  

Γιατροί και άλλοι επαγγελματίες του κλάδου υγείας: 

• Συνταγογραφείτε αντιβιοτικά μόνο όταν είναι απαραίτητο, με βάση τις  υπάρχουσες οδηγίες. Όπου είναι δυνατόν, συνταγογραφείτε το κατάλληλο  αντιβιοτικό για τη συγκεκριμένη λοίμωξη και όχι αντιβιοτικά «ευρέος  φάσματος». 

• Εξηγείστε στους ασθενείς πώς να καταπολεμήσουν τα συμπτώματα του  κοινού κρυολογήματος και της γρίπης χωρίς αντιβιοτικά. 

• Εξηγείστε στους ασθενείς γιατί είναι σημαντικό να ακολουθούν πιστά τη  φαρμακευτική αγωγή όταν ο γιατρός τούς χορηγεί αντιβιοτικά. 

Αντοχή βακτηρίων στα αντιβιοτικά  στην Ευρώπη 

Η αντοχή βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι πρόβλημα στην Ευρώπη; Σύμφωνα με τα δεδομένα παρακολούθησης, η αντιμικροβιακή αντοχή είναι ένα  πρόβλημα στον τομέα της δημόσιας υγείας που αποκτά όλο και μεγαλύτερες  διαστάσεις στα νοσοκομεία και στις κοινότητες της Ευρώπης. Η αντοχή των  κολοβακτηριδίων (Escherichiacoli) στα κυριότερα αντιβιοτικά αυξάνεται σχεδόν σε  όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το E. coli προκαλεί ουρολοιμώξεις και πιο σοβαρές  λοιμώξεις, ενώ επίσης είναι ένα από τα πλέον συχνά αίτια λοίμωξης. 

Για την αντιμετώπιση του εν λόγω θέματος δημόσιας υγείας, το Συμβούλιο της  Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε σύσταση το 2001 ζητώντας από τα κράτη μέλη να  εφαρμόσουν δράσεις για να διασφαλίσουν τη συνετή χρήση αντιβιοτικών (Σύσταση  του Συμβουλίου της 15ης Νοεμβρίου 2001 για τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών  παραγόντων στην ιατρική (2002/77/EΚ)). Πριν από λίγα χρόνια, μερικές χώρες  έθεσαν σε εφαρμογή εθνικά προγράμματα, όπως εκστρατείες ευαισθητοποίησης του  κοινού, και έκτοτε παρατηρείται μείωση τόσο της κατανάλωσης αντιβιοτικών όσο και  της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά.

Γιατί μερικές χώρες επηρεάζονται περισσότερο από άλλες; 

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα διαφορετικά ποσοστά αντοχής, όπως η χρήση  αντιβιοτικών, οι υποκείμενες ασθένειες, η ποιότητα της νοσοκομειακής περίθαλψης,  τα ποσοστά ανοσοποίησης και κοινωνικοί παράγοντες. Δεν είναι πάντοτε εφικτό να  προσδιοριστεί το ποσοστό των ανθεκτικών λοιμώξεων που οφείλονται σε έναν μόνο  παράγοντα. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης της μικροβιακής  αντοχής EARSS (http://www.rivm.nl/earss/), υπάρχει μια κλίση Βορρά-Νότου με  χαμηλά ποσοστά στη Σκανδιναβία και στις Κάτω Χώρες και υψηλά ποσοστά στη  Νότια Ευρώπη. Οι χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά αντοχής κάνουν γενικά  μικρότερη χρήση αντιβιοτικών, ενώ οι χώρες με υψηλά ποσοστά αντοχής στα  αντιβιοτικά κάνουν μεγαλύτερη χρήση. 

Ποια είναι κατάσταση της αντοχής στα αντιβιοτικά σε άλλες περιοχές του  πλανήτη; 

Η ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών είναι ένα πρόβλημα με παγκόσμιες διαστάσεις. Η  Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε μια παγκόσμια στρατηγική και  κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσει τις χώρες να αναπτύξουν συστήματα  παρακολούθησης της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά και να υλοποιήσουν  αποτελεσματικές δράσεις (για παράδειγμα, να διασφαλίσουν ότι τα αντιβιοτικά  διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή). Ενώ οι άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες  εξακολουθούν να πεθαίνουν επειδή τους λείπει η σωστή αντιβιοτική αγωγή, η αντοχή  των βακτηρίων στα αντιβιοτικά λόγω της ακατάλληλης χρήσης αντιβιοτικών προκαλεί  ανησυχία σε όλες τις ηπείρους. 

Αντοχή των βακτηρίων στα  αντιβιοτικά και ζώα παραγωγής  τροφίμων 

Ποια αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται στα ζώα παραγωγής τροφίμων;  Σχετίζονται με τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους; Τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία και πρόληψη βακτηριακών  λοιμώξεων στα ζώα ανήκουν στις ίδιες χημικές ομάδες με αυτά που  χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους: μακρολίδια, τετρακυκλίνες, κινολόνες, β λακτάμες, αμινογλυκοσίδες. Επομένως, τα ζώα μπορεί να αποκτήσουν βακτήρια  που είναι ανθεκτικά σε αντιβιοτικά τα οποία χρησιμοποιούνται και ενάντια σε  λοιμώξεις που προσβάλλουν τον άνθρωπο. 

Συμβάλλει στο πρόβλημα η χρήση αντιβιοτικών στα ζώα παραγωγής  τροφίμων; 

Ορισμένα ανθεκτικά βακτήρια που σχετίζονται με την κατανάλωση τροφίμων, όπως  το καμπυλοβακτηρίδιο ή η σαλμονέλλα, μπορούν να μεταδοθούν από τα ζώα στον  άνθρωπο μέσω της τροφής. Επίσης, ανθεκτικά βακτήρια μπορεί να μεταφερθούν 

στον άνθρωπο με την άμεση επαφή με ζώα. Ωστόσο, η κύρια αιτία αντοχής των  βακτηρίων στα αντιβιοτικά για τον άνθρωπο παραμένει η χρήση αντιβιοτικών στην  ιατρική. 

MRSA 

Τι είναι ο MRSA? 

Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcusaureus) είναι ένα κοινό βακτήριο που  υπάρχει στο δέρμα και στους βλεννογόνους του 20-30% των υγιών ανθρώπων.  Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις αν μεταφερθεί στο εσωτερικό του  σώματος. Συνήθως προκαλεί λοιμώξεις δέρματος και τραυμάτων αλλά μπορεί να  προκαλέσει επίσης πνευμονικές, χειρουργικές, καρδιακές, οστικές λοιμώξεις,  βακτηριαιμίες και άλλες διεισδυτικές λοιμώξεις. Όταν είναι ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη  (ή στην οξακιλλίνη, έναν τύπο πενικιλλίνης), ονομάζεται MRSA ή ανθεκτικός στη  μεθικιλλίνη χρυσίζων σταφυλόκοκκος. Συνήθως, ο MRSA που απαντάται στα  νοσοκομεία είναι ανθεκτικός σε πολλά άλλα αντιβιοτικά. 

Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν τον MRSA; 

Ο MRSA μεταδίδεται κυρίως με την άμεση επαφή ανθρώπου με άνθρωπο, ή μέσω  επαφής με εξοπλισμό ή ιατρικές συσκευές. Η χρήση αντιβιοτικών συνδέεται επίσης  με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης του MRSA. 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τον MRSA στα νοσοκομεία; 

Στα νοσοκομεία, ο MRSA μπορεί να περάσει στο αίμα ή στους ιστούς σε διάφορες  περιστάσεις κατά τη διάρκεια της περίθαλψης, ιδιαίτερα κατά την εκτέλεση  επεμβατικών διεργασιών όπως οι εγχειρήσεις, οι ενέσεις, ο αερισμός. Σε αυτές τις  περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει τοπικές δερματικές λοιμώξεις ή πιο σοβαρές,  απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις, όπως πνευμονία, βακτηριαιμία και λοιμώξεις του  χειρουργικού πεδίου. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, τα νοσοκομεία λαμβάνουν  προληπτικά μέτρα: πλύσιμο χεριών ή απολύμανση με αλκοολούχο διάλυμα,  αντισηψία πριν από χειρουργικές επεμβάσεις, απομόνωση ασθενών με υψηλό  κίνδυνο μετάδοσης ανθεκτικών βακτηρίων, καθώς και συνετή χρήση αντιβιοτικών. 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τον MRSA σε μία κοινότητα; 

Στην κοινότητα υπάρχει πιθανότητα εκδήλωσης λοιμώξεων από MRSA αν ο MRSA  εισέλθει στο σώμα μέσω τραυματισμού του δέρματος. Λοιμώξεις από MRSA της  κοινότητας (CA-MRSA) έχουν περιγραφεί σε διάφορες χώρες, π.χ. σε αθλητικές  ομάδες και φυλακές στη Βόρεια Αμερική, ενώ έχει καταγραφεί και η μετάδοσή τους  σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Το κοινό χαρακτηριστικό φαίνεται να είναι η στενή  προσωπική επαφή. Οι λοιμώξεις από CA-MRSA είναι κυρίως δερματικές (καλόγεροι)  και αποστήματα. Μερικές φορές μπορεί να εκδηλωθούν σοβαρότερες λοιμώξεις (π.χ.  βακτηριαιμίες), κυρίως αν ο CA-MRSA παράγει τοξίνη, όπως η λευκοσιδίνη Panton Valentine (PLV).

Πώς μπορούμε να προστατευτούμε εγώ και η οικογένειά μου από τον MRSA; Το πιο σημαντικό για να προστατευτείτε εσείς και η οικογένειά σας από τον MRSA  είναι να ακολουθείτε απλές οδηγίες υγιεινής: καθαρίζετε και καλύπτετε τραύματα,  κοψίματα και αμυχές, διατηρείτε τα χέρια σας καθαρά μέχρι την επούλωση,  αποφεύγετε να μοιράζεστε είδη ατομικής υγιεινής, όπως ξυραφάκια και πετσέτες. Αν  προσβληθείτε από λοίμωξη που οφείλεται σε MRSA, ρωτήστε τον γιατρό σας για  τους κανόνες υγιεινής που πρέπει να ακολουθείτε εσείς και η οικογένειά σας, τόσο  στο νοσοκομείο όσο και όταν επιστρέψετε στο σπίτι. 

Κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli  ή E. coli) 

Τι είναι το E. coli; 

Το E. coli είναι από τα πιο κοινά βακτήρια του πεπτικού συστήματος (έντερο) όλων  μας. Ανήκει στην οικογένεια των εντεροβακτηριακών (μαζί με την Klebsiella και  το Enterobacter). Το E. coli είναι γενικά αβλαβές αλλά μερικές φορές μπορεί να  προκαλέσει λοιμώξεις, κυρίως ουρολοιμώξεις. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί  αύξηση στις λοιμώξεις από E. coli που είναι ανθεκτικό σε πολλά αντιβιοτικά  ταυτόχρονα, συμπεριλαμβανομένων των φθοριοκινολονών και των κεφαλοσπορίνων  τρίτης γενιάς. 

Σε τι οφείλεται η ανθεκτικότητα του E. Coli; 

Προηγούμενες θεραπευτικές αγωγές με αντιβιοτικά, π.χ. με φθοριοκινολόνες, έχουν  συσχετισθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αντοχής του E. coli. Στη συνέχεια το  ανθεκτικό E. Coliμπορείνα μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο. 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι στα νοσοκομεία από το ανθεκτικό E. coli ; Ο κίνδυνος στα νοσοκομεία είναι ότι το E. coli μπορεί να περάσει από το έντερό σας  στο αίμα ή στους ιστούς κατά την εκτέλεση επεμβατικών διεργασιών, όπως οι  εγχειρήσεις ή οι ενέσεις. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί από άλλο άτομο με άμεση  επαφή (με τα χέρια). Στην περίπτωση αυτή μπορεί να προκαλέσει μεγάλο εύρος  λοιμώξεων, όπως ουρολοιμώξεις, πνευμονία, βακτηριαιμία και χειρουργικές  λοιμώξεις. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, τα νοσοκομεία λαμβάνουν  προληπτικά μέτρα: συνετή χρήση αντιβιοτικών, αντισηψία πριν από τις χειρουργικές  επεμβάσεις, διαδικασίες ασηψίας για την πρόληψη των ουρολοιμώξεων, καλύτερη  υγιεινή των χεριών, καθώς και έλεγχο των ασθενών με υψηλό κίνδυνο φορείας  ανθεκτικών βακτηρίων. 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι σε μία κοινότητα από το ανθεκτικό E. coli ; Ο κύριος παράγοντας κινδύνου για ανθεκτικό E. coli στην κοινότητα 

είναι προηγούμενη αγωγή με αντιβιοτικά. Η χορήγηση αποτελεσματικής θεραπείας  για ουρολοίμωξης που προκαλείται από το ανθεκτικό E. coli μπορεί να  καθυστερήσει, επιφέροντας ενδεχομένως σοβαρές επιπλοκές, όπως λοίμωξη στα  νεφρά ή στο αίμα.

Τι πρέπει να γνωρίζει το ευρύ  κοινό: Αυτοθεραπεία με  αντιβιοτικά 

Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια είναι επικίνδυνα για όλους μας διότι  προκαλούν λοιμώξεις οι οποίες είναι δύσκολο να θεραπευθούν. 

Η επανειλημμένη ή εσφαλμένη λήψη αντιβιοτικών συμβάλλει στην αύξηση των  ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, τα οποία θεωρούνται ένα από τα πιο  επείγοντα προβλήματα δημόσιας υγείας στον κόσμο [1-6]. 

Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της δραστικότητάς τους όταν εσείς,  τα παιδιά σας ή άλλοι συγγενείς σας τα χρειαστούν κάποια στιγμή στο μέλλον [7]. 

Η αυτοθεραπεία με αντιβιοτικά δεν αποτελεί υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών [8]. 

Αυτοθεραπεία είναι η λήψη (ή η πρόθεση για λήψη) αντιβιοτικών χωρίς ιατρική  συμβουλή μέσω: 

• της χρήσης αντιβιοτικών που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες ή

• της αγοράς αντιβιοτικών από το φαρμακείο χωρίς ιατρική συνταγή. 

Με τον όρο «αντιβιοτικά», το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων  (ECDC) περιγράφει τους αντιβακτηριακούς παράγοντες. 

1. Τα αντιβιοτικά  

συνταγογραφούνται μόνο από  γιατρό που σας έχει εξετάσει 

Πολλές ασθένειες που εκδηλώνονται κατά τη χειμερινή περίοδο, αν και προκαλούν  τα ίδια συμπτώματα, μπορεί να μην χρειάζονται την ίδια θεραπεία. Όταν έχουμε τα  ίδια συμπτώματα με προηγούμενη ασθένεια την οποία θεραπεύσαμε με κάποιο  αντιβιοτικό συμβαίνει συχνά να θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο αντιβιοτικό.  Παρόλα αυτά, ο μόνος που μπορεί να αποφασίσει εάν κάποια χειμερινή ασθένεια  απαιτεί θεραπεία με αντιβιοτικά είναι ο γιατρός που σας παρακολουθεί. 

• Μην προσπαθείτε να αγοράσετε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή. • Μην διατηρείτε αντιβιοτικά για να τα χρησιμοποιήσετε μεταγενέστερα. • Μην χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενες  θεραπείες. 

• Μην δίνετε αντιβιοτικά που σας έχουν περισσέψει σε άλλους. • Μην διατηρείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από κάποια θεραπεία [8].  Εάν έχετε στη διάθεσή σας περισσότερες δόσεις αντιβιοτικού (π.χ. δισκία,  καψάκια ζελατίνης) από αυτές που αναφέρει η συνταγή σας, συμβουλευτείτε  τον φαρμακοποιό σας για τη διάθεση της ποσότητας που περίσσεψε.

2. Τα αντιβιοτικά δεν είναι  παυσίπονα και δεν μπορούν να  θεραπεύσουν κάθε ασθένεια 

Τα αντιβιοτικά δεν δρουν όπως τα παυσίπονα και δεν ανακουφίζουν από  πονοκεφάλους, πόνους ή πυρετό. 

• Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις  και δεν μπορούν να σας βοηθήσουν να αναρρώσετε από λοιμώξεις που  προκαλούνται από ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη [9–12, 14]. 

• Δεδομένου ότι έως και 80% των ασθενειών που προσβάλλουν τη μύτη, τα  αυτιά, τον λαιμό και τ 

3. Η λήψη αντιβιοτικών για λάθος  λόγους, όπως για το κρυολόγημα ή  τη γρίπη, δεν έχει κανένα όφελος  για εσάς και μπορεί να προκαλέσει  παρενέργειες 

Η λήψη αντιβιοτικών για τη θεραπεία του κρυολογήματος ή της γρίπης δεν έχει  κανένα όφελος για εσάς διότι τα αντιβιοτικά δεν δρουν κατά των ιογενών λοιμώξεων  [9-12]. Εξάλλου, τα αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν διάφορες δυσάρεστες  παρενέργειες όπως διάρροια, ναυτία ή δερματικά εξανθήματα [9, 10, 13-15]. 

Η λήψη αντιβιοτικών για την καταπολέμηση ήπιων βακτηριακών λοιμώξεων, όπως η  παραρρινοκολπίτιδα, ο πονόλαιμος, η βρογχίτιδα ή η ωτίτιδα, είναι συχνά άσκοπη  [15-19] καθώς, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το ανοσοποιητικό σας σύστημα  είναι σε θέση να καταπολεμήσει μόνο του αυτές τις ήπιες λοιμώξεις. 

Τα περισσότερα συμπτώματα υποχωρούν με μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Τα  αντιβιοτικά δεν μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων σας ούτε σας ανακουφίζουν  γρηγορότερα [10, 12, 15, 17]. 

Εάν τα συμπτώματά σας επιμένουν ή ανησυχείτε για την κατάστασή σας, πρέπει  οπωσδήποτε να απευθύνεστε σε γιατρό. Εάν έχετε προσβληθεί από κάποια σοβαρή  λοίμωξη όπως η βακτηριακή πνευμονία, ο γιατρός σας θα σας συνταγογραφήσει  αντιβιοτικά. Πρέπει να ζητάτε ιατρική βοήθεια πιο σύντομα από τους υπόλοιπους : 

• εάν είστε άνω των 65 ετών 

• εάν έχετε άσθμα ή διαβήτη 

• εάν πάσχετε από κάποια πάθηση των πνευμόνων (π.χ. χρόνια βρογχίτιδα,  εμφύσημα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια)

• εάν έχετε καρδιακά προβλήματα (π.χ. ιστορικό καρδιακής προσβολής,  στηθάγχης, χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας) 

• εάν αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα καταστολής του ανοσοποιητικού σας  συστήματος ή 

• εάν λαμβάνετε φάρμακα τα οποία καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σας  σύστημα (π.χ. στεροειδή, αντικαρκινική χημειοθεραπεία, ορισμένα φάρμακα  που χρησιμοποιούνται για την καταστολή των λειτουργιών του θυρεοειδούς  αδένα). 

Κατάλογος οδηγιών κατόπιν προσαρμογής του έργου «Genomics to combat  resistance against antibiotics in community-acquired LRTI in Europe», το οποίο  χρηματοδοτήθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας της  Ευρωπαϊκής Επιτροπής 

4. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να  αναρρώσει 

Η προσπάθειά σας να αντεπεξέλθετε στις απαιτήσεις της καθημερινότητας μπορεί να  σας καταπονήσει, ιδίως εάν παρουσιάζετε κάποια συμπτώματα για πρώτη φορά. Η  επίσκεψή σας σε κάποιον γιατρό την κατάλληλη στιγμή μπορεί να είναι δύσκολη,  χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Ένας τρόπος για να διαχειριστείτε καλύτερα  την ασθένειά σας είναι να γνωρίζετε το πώς θα αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα σας.  Μάθετε τρόπους για να φροντίζετε τον εαυτό σας χωρίς να παίρνετε αντιβιοτικά. Οι περισσότερες χειμερινές ασθένειες υποχωρούν μετά από δύο εβδομάδες. 

Ενδεικτική διάρκεια των συμπτωμάτων των συνηθέστερων χειμερινών ασθενειών  στους ενήλικες 

Ενδεικτική διάρκεια των συμπτωμάτων των συνηθέστερων χειμερινών  ασθενειών στους ενήλικες 

Ωτίτιδα έως 4 ημέρες
Πονόλαιμος έως 1 εβδομάδα
Κοινό κρυολόγημα έως 1 ½ εβδομάδα
Γρίπη έως 2 εβδομάδες
Καταρροή ή ρινική συμφόρηση έως 1 ½ εβδομάδα
Παραρρινοκολπίτιδα έως 2 ½ εβδομάδες
Βήχας (συχνά μετά από κρυολόγημα) έως 3 εβδομάδες

Πίνακας προσαρμοσμένος από τα έγγραφα Get better without antibiotics της Health Service  Executive Ireland, και «Patients antibiotic information leaflet» του Royal College of General  Practitioners. Διατίθενται στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις: και

5. Συμβουλευθείτε τον  

φαρμακοποιό σας: υπάρχουν και  άλλα φάρμακα που μπορούν να  ανακουφίσουν τα συμπτώματά σας 

Ο φαρμακοποιός σας μπορεί να σας συστήσει μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για  να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματά σας. 

Μην παραλείπετε να ζητάτε τη συμβουλή του, ιδίως εάν λαμβάνετε φάρμακα για  άλλες παθήσεις. 

• Τα παυσίπονα ανακουφίζουν από τον πόνο και τον πυρετό. 

• Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως τα σπρέι ή οι παστίλιες για τον λαιμό  διευκολύνουν την κατάποση. 

• Τα αποχρεμπτικά απομακρύνουν τις εκκρίσεις από τους αεραγωγούς.

• Τα ρινικά εκνεφώματα και τα αποσυμφορητικά διευκολύνουν την αναπνοή.

• Τα αντιισταμινικά ανακουφίζουν από τη δύσπνοια, το φτάρνισμα και τη  φαγούρα στη μύτη. Η κατανάλωση άφθονων υγρών και η ανάπαυση μπορούν να ανακουφίσουν τα  συμπτώματα οποιασδήποτε χειμερινής ασθένειας.