Ευρυτάνας της Εβδομάδας

Όνομα: Κατερίνα  Μπουλάκου

Ιδιότητα: Ιστορικός Τέχνης, εκπαιδευτικός, συγγραφέας

Τόπος διαμονής: Νέα Μάκρη Αττικής    

Τόπος καταγωγής: Καρπενήσι

ΕΠ. Θα θέλαμε να ξεκινήσουμε με το ακαδημαϊκό σας ταξίδι. Πώς αποφασίσατε να σπουδάσετε Ιστορία και Αρχαιολογία και τι σας οδήγησε στη μεταπτυχιακή και διδακτορική εξειδίκευση στην Ιστορία της Τέχνης;

ΚΜ. Το ενδιαφέρον μου για την αρχαιολογία ξεκίνησε από πολύ νωρίς, ήδη από τα μαθητικά μου χρόνια, καθώς πάντα με συγκινούσε τόσο η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού και του πνεύματος, η τέχνη, η φιλοσοφία και ευρύτερα οι ανθρωπιστικές επιστήμες. Στην πορεία και μπαίνοντας στο Ιστορικό- Αρχαιολογικό τμήμα του ΕΚΠΑ, ανέπτυξα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ελληνιστική περίοδο και την ύστερη αρχαιότητα. Η συνάντησή μου με τα πορτρέτα του Φαγιούμ στάθηκε καταλυτική, ώστε να εξελιχθεί σε μεταπτυχιακό και μάλιστα να διευρυνθεί ως ιδέα. Από εκεί και πέρα η πορεία ήταν πολύ συγκεκριμένη, αφού τόσο ο επόπτης μου και γνωστός βυζαντινολόγος κ. Ν. Ζίας αλλά και η καθηγήτριά μου κ. Ελ. Παπουτσάκη- Σερμπέτη στάθηκαν πολύτιμοι αρωγοί και εμπνευστές ώστε να ολοκληρωθεί το θέμα ως διδακτορική διατριβή.

ΕΠ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας με τίτλο «Σπουδή στην ελληνική προσωπογραφία». Πώς γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου και ποιο ήταν ο στόχος της έρευνάς σας;

ΚΜ. Όπως ήδη ανέφερα η ιδέα μιας ενιαίας ιστορικής συνέχειας της ελληνικής προσωπογραφίας, που ξεκινούσε από την αρχαιότητα περνώντας μέσα από το Βυζάντιο και συγκεκριμένα την εποχή των Παλαιολόγων και τον Μανουήλ Πανσέληνο φτάνοντας έως τον Φώτη Κόντογλου, τον Γιάννη Τσαρούχη και όλους εκείνους τους σπουδαίους καλλιτέχνες της περίφημης Γενιάς του ’30 αρχικά διαμορφώθηκε ως μια επιστημονική «πρόκληση» που έμενε να αποδειχθεί ή πιο σωστά να αναδειχθεί. Αν σκεφτούμε ότι επισήμως για την Ιστορία της Τέχνης η Αναγέννηση ξεκινάει από την Ιταλία του Duccio ή του Giotto, πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι υπήρξε μια πρώιμη βυζαντινή Αναγέννηση κατά την περίοδο των Μακεδόνων και στη συνέχεια των Παλαιολόγων, όταν η επιστροφή σε μορφολογικούς τύπους αλλά και γενικότερα στο πνεύμα της ελληνικής αρχαιότητας και της τέχνης σηματοδότησε καλλιτεχνικές και πνευματικές κατακτήσεις που στάθηκαν ανεκτίμητες για την πορεία της δυτικής λεγόμενης τέχνης. Έπρεπε λοιπόν να αναδιατυπωθεί η ιστορική συνέχεια των πραγμάτων με βασικό άξονα τη συμβολή του ελληνικού πνεύματος και της κληρονομιάς του Βυζαντίου στον δυτικό πολιτισμό. Στόχος μου συνεπώς είναι η ανάδειξη της ελληνικής συμβολής στην ιστορία της προσωπογραφίας, που καταγράφεται μέσα από μια αδιάκοπη γραμμή συνέχειας τόσο σε ό,τι αφορά τους εικονογραφικούς τύπους όσο και το εικαστικό μέσο όπως η Τετραχρωμία, μια διαχρονική χρωματική παλέτα που θα χρησιμοποιηθεί  από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας και με πολύ συγκεκριμένο ρόλο ως προς την  ανάδειξη της πλαστικότητας και της φυσικότητας στη χρωματική απόδοση στο πλάσιμο του προσώπου και των χαρακτηριστικών του.  

ΕΠ. Ποια στοιχεία της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής πιστεύετε ότι είναι λιγότερο γνωστά και θα θέλατε να γίνουν ευρύτερα κατανοητά;

ΚΜ. Οι κατακτήσεις της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής και δη της προσωπογραφίας, που σήμερα μπορούμε να θαυμάσουμε στα αρχαιολογικά ευρήματα που μας χαρίζει η μακεδονική γη αλλά και τα ρωμαϊκά αντίγραφα χαμένων σήμερα έργων της μεγάλης αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής από το Ερκουλάνεουμ, την Πομπηία, αλλά και τα μωσαϊκά και ψηφιδωτά τόσο από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Συρία κορυφώνονται με τα πορτρέτα του Φαγιούμ, που θα αποτελέσουν και τους προγόνους της βυζαντινής εικόνας. Αυτό που θέλησα να κάνω περισσότερο ορατό και κατανοητό στο ευρύτερο κοινό ήταν η καταπληκτική ανθεκτικότητα αυτού που ονομάζουμε «ελληνικώ τω τρόπω» ως προς την απόδοση του προσώπου. Κάτι που ξεκινά από το ιδεαλιστικό πορτρέτο της ελληνικής αρχαιότητας για να εξελιχθεί στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου και με το πέρασμα στη ρωμαϊκή περίοδο σε μια πιο ρεαλιστική απόδοση. Όμως σε κάθε περίπτωση, τα πορτρέτα του Φαγιούμ με τα διάπλατα ανοικτά μάτια και την καθηλωτική τους ενέργεια ως προς την απόδοση της ψυχής και της προσωπογραφικής τους αλήθειας μεταφέρουν όλη εκείνη την αλεξανδρινή κληρονομιά και μια παράδοση που θα διαφυλάξουν με τη σειρά τους οι βυζαντινοί καλλιτέχνες. 

ΕΠ. Σκοπεύετε να συνεχίσετε τη συγγραφή με νέο βιβλίο ή μελέτη; Που θα θέλατε να εστιάσετε;

ΚΜ. Υπάρχει μια ιδέα που επεξεργάζομαι, πάντα σε αναφορά με την ελληνική παράδοση και την ευρωπαϊκή τέχνη. Προς το παρόν είμαι στο στάδιο της έρευνας, που είναι και το αγαπημένο μου. Φυσικά για να ωριμάσει μια ιδέα χρειάζεται χρόνος και κυρίως ένας συνδυασμός επιμονής αλλά και υπομονής, εργατικότητας και ταυτόχρονα εγρήγορσης ώστε να είσαι εκεί όταν σε επισκεφθεί αυτό που ονομάζουν έμπνευση.

ΕΠ. Δεδομένου πως έχετε και πτυχίο μονωδίας, θεωρείτε πως η μουσική και η ζωγραφική επικοινωνούν μεταξύ τους; Πως συνδυάζεται την ακαδημαϊκή ενασχόληση με την μελέτη της Ιστορίας της Τέχνης με την προσωπική επαφή μαζί της;

ΚΜ. Το Υψηλό στην Τέχνη, είτε αυτό αφορά τη Ζωγραφική είτε τη Μουσική, λειτουργεί ως ένα όραμα ή μια ιδέα που οδηγούν σε αυτό που ο Σολωμός υπογράμμιζε: «Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου». Επομένως η ομορφιά και η αρμονία στην τέχνη, σε όλες τις μορφές, δεν μπορεί να αφήνουν ασυγκίνητο όποιον έχει τα μάτια να τα διακρίνει και που όλα συνδέονται με αυτό που μπορεί να δημιουργήσει το ανθρώπινο πνεύμα στην ανώτερη έκφρασή του. Αν θέλετε η πίστη μου στη δύναμη της ανθρώπινης δημιουργίας και όπως είπα η επιδίωξη του Υψηλού αισθητικά αλλά και ο ρόλος μιας αντάξιας παιδείας λειτουργούν ως εκ των ων ουκ άνευ συνιστώσες ώστε να συναντώνται σε μια συνισταμένη που ανάγει στον κομβικό ρόλο αλλά και τον ανατρεπτικό χαρακτήρα που έχει η Τέχνη στη ζωή μας.

ΕΠ. Αναφερθήκατε με συγκίνηση στους δασκάλους σας από τα μαθητικά σας χρόνια. Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που σας ενέπνευσαν τότε και ποια στοιχεία της τοπικής εκπαίδευσης κρατάτε μέσα σας ακόμη και σήμερα;

ΚΜ. Ευχαριστώ για τη συγκεκριμένη ερώτηση, καθώς θεωρώ ότι η πορεία μου αλλά και η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου είναι άρρηκτα δεμένα με το Καρπενήσι, τον τόπο που μεγάλωσα και τους ανθρώπους του. Πολύ περισσότερο με συγκεκριμένους δασκάλους μου, τους οποίους έσπευσα να ξανασυναντήσω και να αποδώσω την ευγνωμοσύνη μου για το έργο τους και τον ξεχωριστό ρόλο του καθένα από αυτούς στην προσωπική μου ιστορία. Εξάλλου τους αφιερώνω και το βιβλίο μου. Τέλος θα ήθελα να αποδώσω τιμή στους γονείς μου και να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου, αφού μάλιστα πολύ πρόσφατα έχασα τον πατέρα μου, έναν πολύ ξεχωριστό άνθρωπο που μου μετέδωσε ισχυρές αξίες αλλά και την αγάπη του προς τους ανθρώπους, στοιχεία που αποτέλεσαν τα θεμέλια για αυτό που είμαι σήμερα.