Γράφει ο ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ, eyrytixn.blogspot.com
https://eyrytixn.blogspot.com/2011/02/blog-post_27.html
Το χωριό…
Παραδομένο μέσα στην αγκαλιά των Ευρυτανικών Βουνών βρίσκεται το μικρό μα πανέμορφο ορεινό χωριουδάκι της Μηλιάς! Κουρνιασμένο σε μεγάλο υψόμετρο, κοντά στα 1060 μέτρα, το χωριό μένει σχεδόν ακατοίκητο το χειμώνα, συντροφεύοντας την άγρια μοναξιά του με τα αστραπόβροντα και τις χιονισμένες βουνοκορφές που το στεφανώνουν ολόγυρα. Όμως με τον ερχομό της Άνοιξης, οι πρώτοι Μηλιώτες ανηφορίζουν από την Αθήνα για το χωριό και από κει και έπειτα η Μηλιά βάζει τα γιορτινά της για να υποδεχτεί τους εκατοντάδες πιστούς της, νέους και μεγαλύτερους, που ιδίως το καλοκαίρι ζωντανεύουν με την παρουσία τους το αγαπημένο τους χωριό. Τότε είναι που τα γέλια, οι χαρές, οι περίπατοι μέσα στον ελατιά και οι δροσερές κεφάτες βραδιές στην πλατεία συνθέτουν την καλοκαιρινή ανάλαφρη καθημερινότητα, μέχρι σχεδόν τα μέσα Νοέμβρη τότε που η ερημιά και η μελαγχολική σιωπή επιστρέφουν μαζί με το βαρύ χειμώνα. Η αλήθεια είναι πως η “άσημη” Μηλιά βρίσκεται έξω από τους συνήθεις πολυδιαφημισμένους τουριστικούς χάρτες. Όμως η πηγαία και αυθεντική ομορφιά δεν έχει ανάγκη από «φτιασίδια» για να κλέψει τις αισθήσεις κάθε ανήσυχου ταξιδιώτη.
Η Μηλιά απέχει από το Καρπενήσι περίπου 18 χλμ. Ακολουθώντας την κατεύθυνση προς το Αγρίνιο, μετά από 8 χιλιόμετρα συναντάμε τη θέση “Μπακασάκι” με το αξιόλογο Χάνι της οικογένειας Μητρόπουλου. Στο σημείο αυτό επιλέγουμε την αριστερή διασταύρωση με την ένδειξη Στεφάνι, Μηλιά, Σελλά, Φιδάκια και Αγία Βλαχέρνα. Τα εν λόγω χωριά αποκαλούνται από τους ντόπιους… «Βαλκάνια»!!! «Σελλά, Μηλιά και Γόλιανη, πρωτεύουσα τα Φιδάκια» λέγανε και λένε μέχρι σήμερα, χαριτολογώντας, οι κάτοικοι. Η όλη διαδρομή είναι ονειρική. Ο δρόμος μας ξετυλίγεται μέσα σε ένα πλούσιο ελατόδασος κάτω από την υψηλή επιστασία των βουνοκορφών της Τούρλας και της Κρανιάς. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής το βλέμμα μας μαγνητίζεται από τη φαντασμαγορική θέα της λίμνης των Κρεμαστών που λάμπει στο βάθος του ορίζοντα ασημοστολισμένη από τις ακτίνες του ήλιου. Ακριβώς μπροστά μας δεσπόζει η πιο επιβλητική κορφή της Χελιδόνας, ο περίφημος «Παπάς», που βαπτίστηκε έτσι από το ίδιο το σχήμα του βουνού. Προσπερνάμε τη στροφή που οδηγεί στο Στεφάνι (Γόλιανη) και κοντοστεκόμαστε ν’ αγναντέψουμε το βουνό του «Λιβίνη» εκεί όπου το 1864 οι Τούρκοι υπέστησαν πανωλεθρία από τον ομώνυμο Καρπενησιώτη αρματολό. Λίγο παρακάτω θα δροσιστούμε με το κρυστάλλινο νερό της νερομάνας Γκούρας.
Συνεχίζοντας την πορεία μας μέσα σε αυτή την εκπληκτική σύνθεση του ανόθευτου Ευρυτανικού ορεινού τοπίου, κάποια στιγμή αντικρίζουμε τη λεγόμενη «Ράχη», ένα μεγάλο ανοιχτό πλάτωμα που ορίζει την πλακόστρωτη πλατεία της Μηλιάς με το εξαιρετικό πετρόχτιστο μαγαζί της και το παλιό ταπεινό εκκλησάκι του Αϊ Θανάση. Εδώ στην αυλή της εκκλησιάς με τους πέτρινους πάγκους και τα αιωνόβια δέντρα, γίνεται κάθε χρόνο, γύρω στις 20 Ιούλη, ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του νομού Ευρυτανίας. Γλέντι, ψητά, κρασί και δημοτικό τραγούδι, μια καλή ευκαιρία για αντάμωμα των Μηλιωτών που είναι τόσο φιλικοί με τον επισκέπτη που αμέσως αυτός αισθάνεται μέλος μιας μεγάλης ζεστής παρέας.
Η ματιά μας πλανιέται στα μικρά σπιτάκια του χαριτωμένου χωριού που σκαρφαλωμένα στην καταπράσινη πλαγιά δημιουργούν μια τρυφερή εικόνα. Γύρω από τη Μηλιά, πολλά παλιά μονοπάτια οδηγούν σε ερειπωμένους νερόμυλους και φυσικές πηγές. Κάποτε, στα μέσα του 19ου αιώνα, ξεκινούσε από το χωριό ένα μεγάλο μονοπάτι μήκους 6,5 χιλιομέτρων που οδηγούσε σε μια εύφορη κοιλάδα δίπλα από το Μέγδοβα ποταμό, όπου βρίσκονταν τα «Μηλιώτικα» που κατοικούνταν από 150 ανθρώπους. Απίστευτα όμορφη είναι και η περιπετειώδης ανάβαση προς την κορφή του «Παπά» που όμως στην κατάληξη της σε αποζημιώνει, χαρίζοντας από εκεί ψηλά μια μοναδική πανοραμική θέα, σαν αεροφωτογραφία, που κυριολεκτικά κόβει την ανάσα.
Επί τουρκοκρατίας η Μηλιά ανήκε στον «καζά» (επαρχία) των Βλαχοχωρίων. Λίγο μετά τη σύσταση του Ελληνικού κράτους, το 1835 ο οικισμός της Μηλιάς υπάγονταν στο Δήμο Ευρυτάνων με έδρα το Κρίκελλο, ένα χρόνο αργότερα στο Δήμο Καρπενησίου, το 1919 στην κοινότητα της Γόλιανης, το 1953 στην κοινότητα Σελλών και σήμερα στο Δήμο Καρπενησίου. Όλη η περιοχή ήταν μέχρι και το τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, «ιδιοκτησία» ενός μεγαλοτσιφλικά, απόγονου του προσκυνημένου δυνάστη Χατζόπουλου, ο οποίος την είχε καταπατήσει με τις γνωστές μεθόδους και με την ευλογία του Αλή Πασά (βλ. εδώ). Το 1920 οι φτωχοί κολλήγοι αγόρασαν από το Χατζόπουλο την περιοχή η οποία στη συνέχεια αποτέλεσε κτήμα τους.
Ο παλιός θρύλος της βεντέτας!
Πέραν τούτων, ελάχιστοι γνωρίζουν τον φοβερό θρύλο που σημάδεψε το χωριό και που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σε κάποια οθωμανικά κιτάπια του 15ου-16ου αιώνα, η Μηλιά αναφέρεται σαν ένα πλούσιο χωριό όπου οι κάτοικοί της ευημερούσαν απασχολούμενοι κυρίως με την κτηνοτροφία. Οι γερόντοι διηγούνταν πως στην παλιά Μηλιά οι κάτοικοι φύλαγαν στα σεντούκια τους φλουριά κωνσταντινάτα και κοίμιζαν τα μωρά σε μαλαματένιες σαρμανίτσες (κούνιες)! Το χωριό τότε βρίσκονταν νοτιότερα, με επίκεντρο την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής όπου ακόμη και σήμερα διασώζονται υπολείμματα ερειπίων της, καθώς και κάποια απομεινάρια παμπάλαιων σπιτιών. Η προφορική παράδοση, που μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά, αναφέρει πως σε μία μόνο χρονιά είχαν γίνει σε εκείνη την εκκλησία 40 γάμοι! Όπως πρόσταζε το έθιμο, την ημέρα του πανηγυριού της Αγίας Παρασκευής τα νεόνυμφα θα χόρευαν όλα μαζί. Εκεί λοιπόν, πάνω στο χορό, κάποιος πάτησε τη λυμένη καλτσοδέτα μιας νύφης. Αυτό θεωρήθηκε από κάποιους συγγενείς ως «ερωτικό σήμα» με συνέπεια να ξεσπάσει μια άγρια σύγκρουση που κατέληξε σε αιματοχυσία μεταξύ των οικογενειών του χωριού. Αχοβόλαγε επί μέρες ο τόπος από τις μπαταριές εκεί στο κάτω μέρος του χωριού όπου έγινε το μεγάλο μακελειό. Σε εκείνη την τοποθεσία η πλειοψηφία των κατοίκων αλληλοεξοντώθηκε, γι’ αυτό και το σημείο από τότε ονομάστηκε «Φονικό», τοπωνύμιο που διατηρείται μέχρι σήμερα! Όσοι απόμειναν από αυτή τη φοβερή βεντέτα πήραν συγκλονισμένοι τα υπάρχοντά τους και εγκατέλειψαν το ρημαγμένο χωριό. Λίγοι τράβηξαν κατά την Πελοπόννησο, ενώ μοναχά μια χούφτα χωριανών κρατήθηκαν στη Μηλιά σαν φτωχοί, πλέον, κτηνοτρόφοι και μικροκαλλιεργητές. Οι γέροντες, όμως, ισχυρίζονταν ότι οι περιπλανώμενοι έφτασαν… μέχρι τη Μικρά Ασία (!) και εγκαταστάθηκαν σε ένα χωριό που το ονόμασαν “Κόκκινη Μηλιά” σε ανάμνηση του τόπου καταγωγής τους και ότι πολύ αργότερα ορισμένοι κάτοικοι που υπηρέτησαν στο μικρασιατικό πόλεμο έτυχε να συναντήσουν αυτό το χωριό! Κανείς βέβαια δεν ξέρει που ακριβώς τελειώνει η αλήθεια και που αρχίζει ο θρύλος, αλλά σίγουρα κάθε τέτοια ιστορία κρύβει τα δικά της μυστικά…
