Γράφει ο Αλέξανδρος Χουλιάρας

Η ρόκα (λατ. roca και αρχ. ηλακάτη) και τα παρελκόμενα αυτής το αδράχτι και το σφοντύλι, ήταν η συνέχεια του χεριού της κάθε γυναίκας. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς έγραφε ότι οι γυναίκες πρέπει να σηκώνονται νύχτα και να ασχολούνται με την ταλασίαν (επεξεργασία μαλλιών), πράγμα που εμείς, η πρώτη μεταπολεμική γενιά, το ζήσαμε με τις μανάδες μας σ΄ όλη του τη μεγαλοπρέπεια.

Η παλιά γυναίκα έγνεθε εν παντί τόπω και χρόνω. Έγνεθε κάνοντας ταυτόχρονα και άλλες δουλειές. Έγνεθε στο σκάρο, στο περπάτημα, στα νυχτέρια, στην φροντίδα των παιδιών και όπου αλλού, ήταν η… Μαίρη Παναγιωταρά των βουνών μας.

«και με το γόνα κούναγε και με τη ρόκα γνέθει»

λέει το τραγούδι.

Στην Άμπλιανη, που ασχολούνταν μόνο με την νομαδική κτηνοτροφία, έγνεθαν και οι άντρες, οι λεγόμενοι ροκάδες. Το βράδυ όταν έβγαιναν στο στέγκο (κάτι σαν νυφοπάζαρο) δεν έφεραν μαζί τους γκλίτσες αλλά ρόκες.

Το γνέσιμο ήταν η αναγκαιότερη οικοτεχνική εργασία της νοικοκυράς και ταυτόχρονα η λιγότερο επαχθής. Πολλές φορές μάλιστα συνδυαζόταν και με ερωτικά παιχνιδίσματα!…

«Μαρή που πας απάνω,

τηκν ρόκα γνέθοντας

καρτέρα με και μένα,

να πάμε παίζοντας».

λέει ένα τσάκισμα (εμβόλιμο δίστιχο στα δημοτικά μας τραγούδια) ή ένα άλλο που έδινε και σχετικές οδοιπορικές οδηγίες:

«Πάρε Μαριώ μ` τη ρόκα σου,

Ωχ, κι έλα τη φράχτη-φράχτη

Βάσανα πω` χει η αγάπη!

Πάρε, Μαριώ μ` τη ρόκα σου

Ωχ, κι εγώ τον ταμπουρά μου

Βάσανα πω `χει η καρδιά μου».

Τα χρησιμοποιούμενα εντοπίως κατεργασμένα νήματα ήταν αποκλειστικά μάλλινα. Τα βαμβακερά (κυρίως για στημόνι) ήταν εισαγόμενα και τα υπόλοιπα (λινάρι και μετάξι) ήταν άγνωστα.

Η γυναίκα έπαιρνε τις τουλούπες με το λαναρισμένο μαλλί, τις έδενε στη ρόκα της και άρχιζε το γνέσιμο, με το αδράχτι και το σφοντύλι. Όταν το αδράχτι γέμιζε, είχε έτοιμη μια μπάλα νήματος, τη δρούγα (για υφάδι) ή το κουβάρι (για στημόνι).

Οι ΡΟΚΕΣ κυκλοφορούσαν σε τρία μοντέλα:

α) η σταυρόροκα που ως ψιλοκεντημένη ήταν ένα ποίημα, φτιαγμένο από τα χέρια του νέου, που πάνω της χάραζε περίτεχνα τον Έρωτά του για την γνέστρια βοσκοπούλα!

β) η κορφόροκα που ήταν απλή ευκολοκατασκεύαστη ρόκα από μια ελατοκορφή, και φτιαχνόταν μόνο για την κάλυψη των αναγκών του γνεσίματος και

γ) η μονοκόματη. που δεν πολυχρησιμοποιούνταν στο γνέσιμο των μαλλιών.