Η ανέκδοτη ποιητική συλλογή με εικονογράφηση του Μπάμπη Τσέλου
Μέσα από μια ανέκδοτή ποιητική συλλογή του ρουμελιώτη ποιητή Γιάννη Αν. Σαντάρμη,
σε εικονογράφηση του Ευρυτάνα καταξιωμένου ζωγράφου Μπάμπη Τσέλου, μαθαίνουμε για ένα άγνωστο κομμάτι της Ελληνικής Επανάστασης, με πρωταγωνιστές σαράντα εννέα (49) κατοίκους του ιστορικού και σχεδόν ακατοίκητου πλέον, οικισμού της Ζιώψης που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα από τον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας, χτισμένου στις νοτιοδυτικές παρυφές της Όθρυς. Επί Τουρκοκρατίας ο οικισμός ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένος και ήταν κέντρο συγκέντρωσης των σιτηρών της περιοχής και παραγωγής μεταξιού.
‘Οι κάτοικοι της Ζιώψης, οι Ζιωψιώτες, από τη φύση τους σκληροτράχηλοι, υπερήφανοι και αδούλωτοι στο φρόνημα και στην ψυχή, δεν άντεχαν τον Τούρκικο ζυγό γι’ αυτό αθρόα και γενναία υπήρξε η συμμετοχή τους στην επανάσταση του ’21’ αναφέρει συγκεκριμένα ο συγγραφέας και ερευνητής της τοπικής ιστορία κ. Τάκης Ευθυμίου. Οι κάτοικοι φαίνεται ότι εντάχθηκαν σχεδόν από την αρχή στον Αγώνα, και πολλές φορές και προεπαναστατικά πολέμησαν τους Τούρκους μαζί με τους άλλους Τυμφρήστιους, εξασφαλίζοντας την αυτονομία τους με τη Συνθήκη του Ταμασίου, 1525. Αργότερα αρκετοί μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία με την παρότρυνση του Μαυριλιώτη διδασκάλου Γεωργίου Αινιάν, ο οποίος έζησε και γνώρισε καλά τους σκοπούς της Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη.
Η Ελληνική Επανάσταση τους βρίσκει στο αρματολίκι Αγράφων-Τυμφρηστού και αναδείχθησαν άριστοι αγωνιστές εναντίον των Τούρκων. Το αρματολίκι των Αγράφων-Τυμφρηστού επιθυμούσε διακαώς να διοικήσει ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος πράγματι στην αρχή διορίστηκε αρχηγός του, το 1819. Από το 1824, όμως, η αρχηγία του περιορίστηκε στην περιοχή Ρεντίνας-Φουρνάς και Τυμφρηστού, δίνοντας την ευκαιρία στους κλεφτοαρματολούς των χωριών του Τυμφρηστού να συνταχθούν στο ασκέρι του και να πολεμήσουν ηρωικά μαζί του μέχρι το θάνατό του.
Το 1832 όταν πλέον το ελληνικό κράτος απελευθερώθηκε, θέλησε να τιμήσει τους αγωνιστές του 1821 με αριστεία ανδρείας. Έτσι οι αγωνιστές από τα χωριά της Φθιώτιδας συμπεριλήφθησαν σε δυο ονομαστικούς καταλόγους με τα κύρια ονόματά τους, τα επίθετα και τα χωριά καταγωγής τους.
Ο πρώτος κατάλογος συντάχθηκε στις 31 Μαρτίου 1833 από τον Συνταγματάρχη Χ. Χατζηπέτρο και συμπεριλάμβανε τα ονόματα 355 αρίστων αγωνιστών του 1821, από χωριά της Φθιώτιδας. Ο κατάλογος αυτός υποβλήθηκε στη Διοίκηση Φθιώτιδας και διαβιβάστηκε, με αριθμό πρωτοκόλλου 9181, στο Υπουργείο Στρατιωτικών, «προς χρήσιν της διανομής των αριστείων».
Ο δεύτερος συντάχθηκε στις 27 Απριλίου 1839 και συμπεριλάμβανε τα ονόματα 358 αγωνιστών του 1821, ο οποίος διαβιβάστηκε δια μέσω της Διοίκησης Φθιώτιδας, με αριθμό πρωτοκόλλου 6630, στο Υπουργείο Στρατιωτικών, για την απονομή των αριστείων. Στους αγωνιστές που περιλαμβάνονταν στους παραπάνω καταλόγους απονεμήθηκαν από το Υπουργείο Στρατιωτικών «χάλκινα αριστεία ανδρείας».
Σαράντα εννέα κάτοικοι της Ζιώψης είναι επίσημα καταγεγραμμένοι στα Αρχεία Αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, που βρίσκoνται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, καθώς και στο Αρχείο Αριστείων του κράτους. Τα ονόματα αυτά ερεύνησε και κατέγραψε με σχετικές πληροφορίες ο Επιθεωρητής Πρωτ. Εκπαίδευσης Νικόλαος Κ. Αντωνόπουλος στο βιβλίο του: «Η Δυτική Φθιώτιδα στη φωτιά του ’21».
Την ιστορία της παλιάς Ζιώψης μελέτησε μέσα από τα τοπικά συγγράμματα ο ρουμελιώτης ποιητής Σαντάρμης Αν. Γιάννης και εμπνεύστηκε από τους αγώνες των κλεφτοαρματολών της Ζιώψης εναντίον των Τούρκων κατακτητών και συνέθεσε σαράντα εννιά (49) στιχουργήματα, όσοι ακριβώς είναι οι επίσημα καταγεγραμμένοι στα αρχεία του κράτους Ζιωψιώτες κλεφτοαρματολοί.
Τα στιχουργήματα αυτά έχουν ομοιογένεια μορφολογική και ισοσύλλαβη, το μέτρο που συνθέθηκαν είναι ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο. Η ομοιοκαταληξία τους, που είναι πλεκτή, είναι πλούσια και άψογη, ο μετρικός τονισμός αψεγάδιαστος. Η γλώσσα με την οποία γράφθηκαν είναι η ρουμελιώτικη με τους ιδιωματισμούς της, είναι η γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών. Επίσης είναι στολισμένα έντεχνα με διακοσμήματα του γραπτού λόγου. Αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά και συνοδεύονται με γλωσσάρι το οποίο περιλαμβάνει εκτός από την ερμηνεία της λέξης και χρήσιμες πληροφορίες.
Το εξώφυλλο, το οπισθόφυλλο καθώς και τα σκίτσα που κοσμούν το όλο έργο, «ΚΛΕΦΤΙΚΑ ΚΑΡΙΟΦΙΛΙΑ», φιλοτέχνησε με αυτοτέλεια ο (αείμνηστος πλέον) καταξιωμένος ζωγράφος Τσέλος Μπάμπης. Το έργο είναι ανέκδοτο.
…………………………………………………………………………………………..
Τα ανέκδοτα ποιήματα
ΟΙ ΠΕΝΗΝΤΑ ΟΡΚΟΙ
Πενήντα κλέφτες είμαστε, πενήντα παλικάρια,
πενήντα όρκους πήραμε στο άγιο το βαγγέλιο,
καπάκια να μην κάνουμε τα τούρκικα ζαγάρια,
όσο ’ναι σκλάβα ετούτη η γη κι όσο δεν έχει γέλιο.
Οπού ’χει κάστρο η Ρούμελη, όπου ’χει καραούλι,
βαστά της Ζιώψης τα παιδιά, κρατά τους αντρειωμένους.
Αδέρφια καλό θάνατο, αδέρφια καλό βόλι,
αδέρφια καλή ανάσταση του δουλωμένου Γένους.
…………………………………………………………………………………………..
ΤΑ ΔΥΟ ΑΔΕΡΦΙΑ
Σκούζουν τα κλεφτολήμερα, σουράν τα καραούλια
και πάει ολόγυρα η βουή ράχη στην άλλη ράχη,
Γόνης στην τάπια είναι τη μια, Γόνης στην άλλη κούλια,
παύουνε να καραουλάν και ρίχνονται στη μάχη.
-Τώρα θα ιδείτε, Αγαρηνοί, ζιωψιώτικο νταλιάνι,
θα ιδείτε ρουμελιώτικη δρεπανοδόντα πάλα.
Τα παλικάρια έχουν μπροστά το Μήτσο Κοντογιάννη,
οι μαγκατζήδες παν κοντά, σπαθιά ξοπίσω κι άλλα.
Η ΛΕΡΗ ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑ
Καημένε Χρυσικάκη μου, λερή έχεις φουστανέλα,
σχισμένο το γιλέκο σου και καταματωμένο.
-Για όλα τούτα να σας πει, ρωτήστε τον Τζαβέλα,
στον πόλεμο που πάει αυτός κι εγώ μαζί πηγαίνω.
Και με το Γύφτο πάω μαζί και με το Χατζηπέτρο,
στο Τρίκερη τρώω τουφεκιά, στο Νιόκαστρο μολύβι,
μα στην Αράχωβα η σφαγή του εχθρού δεν έχει μέτρο,
κάναμε από χιλιάδες δυο κεφάλια πανωστίβι.
Πηγές: Τάκης Ευθυμίου, www.fthiotikos-tymfristos.blogspot.com
