Στις μάχες Κεφαλοβρύσου και Καλιακούδας, καθώς και στην πολιορκία του Μεσολογγίου
Γράφει ο Κώστας Σακαρέλος
Στο προσκλητήριο της Εθνεγερσίας του 1821, βροντερό παρών έδωσε και το Κρίκελλο Ευρυτανίας, με δεκάδες απλούς στρατιώτες αλλά και με καπεταναίους, οι οποίοι, πλάι στους γνωστούς και μεγάλους Ρουμελιώτες αρχηγούς, πολέμησαν για «του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία», αποτελώντας αιώνιο παράδειγμα για τις επόμενες γενιές των Ελλήνων. Επειδή δεν είναι δυνατόν στα πλαίσια της παρούσας σύντομης αναφοράς να αναφερθούν τα ονοματεπώνυμα όλων των μαχητών του Κρικέλλου, προτιμήθηκε να μνημονευθούν επωνύμως μόνο τέσσερις συγκεκριμένες μορφές αξιωματικών του Αγώνα, αυτές του υποχιλιάρχου Γεωργίου Αναγνώστου και των πεντηκοντάρχων Νικολάου Ντούμα, Γεωργίου Μπακάλη και Καρακουλογιάννη Κρικελιώτη. Οι παραπάνω προτάθηκαν στις 17 Μαρτίου 1825, για προβιβασμό στους παραπάνω βαθμούς, με αναφορά του στρατηγού Γιαννάκη Γιολδάση προς το Υπουργείο Πολέμου, ως αποδείξαντες “πιστάς προς την πατρίδα εκδουλεύσεις”.
Στη μάχη που έγινε στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου στις 9 Αυγούστου 1823, με σκοπό την παρεμπόδιση καθόδου πολυάριθμου τουρκικού στρατού στο Μεσολόγγι, στη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκε ο Μάρκος Μπότσαρης, συμμετείχαν 267 Ευρυτάνες αγωνιστές. Από αυτούς, οι ογδόντα οκτώ (88) ήταν Κρικελλιώτες, βάσει της έρευνας του ιστορικού ερευνητή Θανάση Γιαννακόπουλου, που δημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή εφημερίδα «Νέα Εποχή», του Κώστα Ι. Ζήση και εμπεριέχεται στο βιβλίο του με τίτλο: «Αγραφιώτες και Καρπενησιώτες αγωνιστές στην επανάσταση του 1821», αλλά και των αιτήσεων των ίδιων των αγωνιστών και των Πιστοποιητικών τους, που βρίσκονται στα ΓΑΚ. Μετά τη μάχη του Κεφαλοβρύσου οι Τούρκοι, επειδή φοβήθηκαν πιθανές ενέδρες των Ελλήνων στα στενά περάσματα του Προυσού, άλλαξαν το δρομολόγιό τους. Κινήθηκαν νοτιοανατολικά, ανέβηκαν στο όρος Καλιακούδα, με σκοπό να κατηφορίσουν προς το Μεσολόγγι, ακολουθώντας τη διαδρομή «Ψηλός Σταυρός – Αράχοβα – Πλάτανος – Αρτοτίβα – Δερβέκιστα». Οι Έλληνες τους έστησαν καρτέρι σε απόκρημνη πλαγιά της Καλιακούδας, από την οποία θα περνούσαν υποχρεωτικά, και τους περίμεναν, με αρχηγό τον Ζυγούρη Τζαβέλα.
Στις 27 Αυγούστου έγινε μάχη, στην οποία σκοτώθηκαν 200 περίπου Έλληνες και 500 Τούρκοι. Στη μάχη αυτή συμμετείχαν και 76 Κρικελλιώτες, όπως προκύπτει από τις αιτήσεις και τα αντίστοιχα Πιστοποιητικά των αγωνιστών, που φυλάσσονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), καθώς και από την έρευνα του Κώστα Ι. Ζήση, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύονται στο βιβλίο του με τίτλο: «Αγραφιώτες και Καρπενησιώτες αγωνιστές στην επανάσταση του 1821». Αξίζει ακόμα να επισημανθεί ότι σε μάχες που έγινε στο Μεσολόγγι, σύμφωνα με τα γραφόμενα των ερευνητών Κώστα Ζήση, Αλέξανδρου Χουλιαρά, Δημητρίου Μαριόλη και Αθανασίου Γιαννακόπουλου, πήραν μέρος 84 Κρικελλιώτες. Δύο από αυτούς, οι Τρούζος Δημήτριος του Γεωργίουκαι Φαρασλής Νικόλαος του Κων/νου σκοτώθηκαν κατά την Έξοδο. Ο δεύτερος μάλιστα, επικεφαλής 50 στρατιωτών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και τα αδέλφια του, τελούσε υπό τις διαταγές του Καραϊσκάκη. Ο Κρικελλιώτης Καλτσάς Ιωάννης, στη διάρκεια της πολιορκίας, ήταν στη Φρουρά του Μεσολογγίουυπό τις διαταγές του Νικολάου Κοντογιάννη. Κατά την ηρωική έξοδο πληγώθηκε βαριά στο στήθος και μετά από δυο μήνες πέθανε. Οκτώ Κρικελλιώτες, οι Κρέτσης Γεώργιος, Μακρής Γεώργιος, Μάνθος Γεώργιος, Μοσχούτας Δημήτριος, Πανάκης Παναγιώτης, Ντούμας Μαργαρίτης, Παστρωμάς ή Παστρομάς Αθανάσιος και Χουλιαράς ή Χουλιάρας Κωνσταντίνος τραυματίστηκαν στη διάρκεια της πολιορκίας ή κατά την Έξοδο. Τέλος, ο Τρούζος Αθανάσιος του Γεωργίου ήταν με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στην πολιορκία του Μεσολογγίου, όπου αιχμαλωτίστηκε μαζί με την αδελφή του Τασία και χάθηκαν.
