Το μνημείο των 59 εκτελεσθέντων στα Καλύβια Αγρινίου
Οι Ευρυτάνες ήρωες ανάμεσα στους 59 πατριώτες που εκτελέστηκαν στα Καλύβια Αγρινίου
Το άγνωστο μαρτυρικό τέλος των συμπατριωτών μας τον Ιούλιο του 1944
Μια ανακοίνωση στο διαδίκτυο για την συγκέντρωση ιστορικού υλικού, την αναζήτηση πληροφοριών και στοιχείων από συγγενείς εκτελεσθέντων στα Καλύβια Αγρινίου των 59 Ελλήνων πατριωτών, προκειμένου να βρεθούν βιογραφικά στοιχεία, φωτογραφίες των θυμάτων, προσωπικές μαρτυρίες, διάφορα έγγραφα και ιστορικό υλικό της εποχής εκείνης ή μεταγενέστερα, για την καταγραφή και ανάδειξή τους, ήταν η αφετηρία να μάθουμε για τις ξεχασμένες ιστορίες των Ευρυτάνων που βρίσκονταν ανάμεσα στα θύματα.
Οι χαμένες ιστορίες των συμπατριωτών μας περιμένουν να αναδειχτούν και να λάβουν την οφειλόμενη τιμή που τους πρέπει. Ο Ευρυτάνας αυτής της εβδομάδας είναι αφιερωμένος στη μνήμη τους και παράλληλα η παρακίνηση για όσους γνωρίζουν περισσότερες πληροφορίες για αυτούς, να τις επικοινωνήσουν, προκειμένου να συμπληρωθεί το πάζλ αυτής της τραγικής ιστορίας που είχε θύματα και Ευρυτάνες που έτυχε να βρέθηκαν ως εργάτες στα χωράφια του Αγρινίου. Διακρίνονται ανάμεσα τους τα ονόματα: Τσιαπούρης Απόστολος, Ζαρκαδούλας Γεώργιος, Μαρούλης Δημήτριος, Μπαστάνης Βασίλειος, Μπαστάνης Γεώργιος (από το Ραπτόπουλο), Μπούρας Δημήτριος, με καταγωγή από την Ευρυτανία, αλλά μπορεί να υπάρχουν και άλλοι Ευρυτάνες ανάμεσά τους, που δεν γνωρίζουμε για το μαρτυρικό τους τέλος.
Το ιστορικό της εκτέλεσης
Το πρωί της Κυριακής, 30 Ιουλίου 1944 μια ομάδα 12- 15 ανταρτών ήταν σε πολεμική ετοιμότητα. Οι αντάρτες, που είχαν επικεφαλής τους το Σπυρίδωνα Στεφανίτση του Γεωργωλουκά (1919-2000) από το Αργοστόλι Κεφαλονιάς, το θρυλικό «καπετάν Λευτεριά», όπως θυμάται με βεβαιότητα ο Γιάννης Ζαπαντιώτης, αποφασίζουν να το χτυπήσουν. Μία εύστοχη βολή κατά ριπάς από έναν αντάρτη που είχε καίρια θέση στο σημείο της ενέδρας επιφέρει θανατηφόρο τραύμα στον οδηγό του οχήματος. Ο Γερμανός οδηγός είχε εξουδετερωθεί. Την ίδια τύχη είχε μαζί του και ο συνοδηγός του οχήματος. Το γερμανικό όχημα κινούμενο πια ανέλεγκτο κατέληξε να «φύγει» εκτός δρόμου και να πέσει σε ένα χαντάκι που υπήρχε στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Οι τέσσερις επιβαίνοντες στην καρότσα του οχήματος Γερμανοί (κατά μία εκδοχή ο ένας ίσως να ήταν Πολωνός) στρατιώτες σάστισαν. Τα καταιγιστικά πυρά των ανταρτών τους επέφεραν θανατηφόρα πλήγματα. Αμέσως μετά περιέχυσαν τα έξι σώματα των Γερμανών στρατιωτών με τη βενζίνη του οχήματος και τους έβαλαν φωτιά.
Το συμβάν της ενέδρας των ανταρτών του ΕΛΑΣ διαδόθηκε αμέσως στο χωριό με ταχύτητα αστραπής. Όσοι χωριανοί βρίσκονταν στην ύπαιθρο άφησαν με βιασύνη τα χωράφια. Ο πληθυσμός του χωριού φοβούμενος αντίποινα από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής της περιοχής εγκατέλειψε το χωριό, κινήθηκε δυτικά, πέρασε τον Αχελώο και παρέμεινε προσωρινά στα χωριά του Ξηρομέρου· ιδιαίτερα στη Γουριώτισσα (Κατσαρού) και στα Όχθια.
Οι κάτοικοι των Καλυβίων, επιδιώκοντας να σώσουν το χωριό, από τα αντίποινα των κατακτητών μετά την ενέδρα ενός μικρού τμήματος του ΕΛΑΣ σε γερμανική περίπολο στη θέση Φυλάκιο, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο και των έξι Γερμανών στρατιωτών που την αποτελούσαν, κατάφεραν να πείσουν και με τη βοήθεια της Δημάδη το Διοικητή των γερμανικών στρατευμάτων στο Αγρίνιο, ότι κανένας κάτοικος του χωριού δεν είχε εμπλακεί σ’ αυτή. Τελικά η γερμανική διοίκηση της περιοχής αποφάσισε την εκτέλεση 60 αγωνιστών της αντίστασης που κρατούνταν ήδη στις φυλακές του Αγρινίου (Φυλακή Αγίας Τριάδας και αποθηκών Παναγοπούλου), χωρίς να συμπεριλαμβάνεται σε αυτούς κανένας Καλυβιώτης, το πρωινό της Δευτέρας 31 Ιουλίου 1944.
Οι εφημερίδα της εποχής ‘ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ’ γράφει για την εκτέλεση των 59 πατριωτών:
«Ως αντίποινα διά τήν άνανδρον επίθεσιν υπό μιάς κομμουνιστικής συμμορίας τήν 30 Ιουλίου έ έ πλησίον του χωρίου Καλύβια καθ’ην εφονεύθησαν Γερμανοί Στρατιώται, εξετελέσθησαν διά τουφεκισμού, 55 Κομμουνισταί εκ της περιφερείας Αγρινίου καί εκρεμάσθησαν είς τόν τόπον του εγκλήματος 4 επικίνδυνοι Κομμουνισταί εξ ών δύο Καπεταναίοι του ΕΛΑΣ. Ο Διοικητής των Γερμ. Στρατευμάτων Αιτωλοακαρνανίας».
Δίπλα στις γραμμές του τραίνου στη θέση «ΦΥΛΑΚΙΟ», ακριβώς στο τόπο που κατέληξε το γερμανικό όχημα εκτελέστηκαν, από το γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα, κατά ομάδες των δέκα, των οκτώ ή των πέντε, όπως τους κατέβαζαν από τα 3-4 φορτηγά-καμιόνια, που τους είχαν φορτώσει, τα οποία συνοδεύονταν από ουλαμό αρμάτων (5) μάχης, πενήντα (55) πατριώτες, ενώ κρεμάστηκαν, αφού χρησιμοποίησαν οι δήμιοι τραπέζι για να τους ανεβάσουν προκειμένου να τους περάσουν τις θηλιές, σε τηλεγραφόξυλα, που υπήρχαν κατά μήκος της γραμμής, τέσσερις (4) λεβέντες πατριώτες, μεταξύ των οποίων, δύο καπεταναίοι του ΕΛΑΣ.
Οι πενήντα εννιά (59) πατριώτες που εκτελέστηκαν, αφού συνελήφθησαν από τους Γερμανούς νωρίτερα οι περισσότεροι στα χωράφια που δούλευαν ως εργάτες, καταγόμενοι πολλοί απ’αυτούς από την Κεφαλονιά, τη Λευκάδα αλλά και το Ξηρόμερο, ήταν κατά αλφαβητική σειρά οι ακόλουθοι:
1) Αμάραντος Νικόλαος, 2) Βαλλιανάτος Ιωάννης, 3) Γάκης Κωνσταντίνος, 4) Γκαλάγκος Ανδρέας, 5) Γουλές Γεώργιος, 6) Γρηγοράτος Σπυρίδων, 7) Δανηλάτος Σταύρος, 8) Δημονίτσας Δήμος, 9) Δοντάτος Σταύρος, 10) Ευθυμίου Φώτιος, 11) Ευθυμίου Δημ. Χρήστος, 12) Ζαρκαδούλας Γεώργιος, 13) Καλπουζάνης Γεώργιος, 14) Καλύβας Λεωνίδας, 15) Καράμπελας Ιωάννης, 16) Καραπαναγιωτίδης Αθανάσιος, 17) Καραπάνος Κωνσταντίνος, 18) Καταρέλος Γεώργιος, 19) Κατωπόδης Κωνσταντίνος, 20) Κουφοπάνος Δημήτριος, 21) Μαρούλης Δημήτριος, 22) Μαυρέλης Ιωάννης (Λεπενιώτης), 23) Μερεσιώτης Ανδρογένης, 24) Μπάκας Κωνσταντίνος, 25) Μπάλλας Δημήτριος, 26) Mπάλλας Χαρίλαος, 27) Μπαστάνης Βασίλειος, 28) Μπαστάνης Γεώργιος, 29) Μπεχλούλιας Κωνσταντίνος, 30) Μπινούλης Βασίλειος, 31) Μπούρας Δημήτριος, 32) Μπουρμπούλης Σωτήριος, 33) Νεόφυτος Διονύσιος, 34) Νεοφώτιστος Σπυρίδων, 35) Ντανσκόι Κωνσταντίνος, 36) Παναγιωτόπουλος Πέτρος, 37) Παπαδημητρίου Κωνσταντίνος, 38) Παπαϊωάννου Αντώνιος (καπετάν Δίας – Αντώνης), 39) Πασίσης Θεοχάρης, 40) Πάσχος Παναγιώτης, 41) Πατσαούρας Κωνσταντίνος, 42) Πεταρούδας Βασίλειος, 43) Πόλκας Ηλίας (Μαστρογιάννης Αντώνιος), 44) Πολλάτος Γερ. Νίκιας, 45) Ριγάλος Αντώνιος, 46) Σακαπέτης Βασίλειος, 47) Σαμψών Απόστολος, 48) Σέτας Ιωάννης, 49) Σπίγγος Ιωάννης, 50) Σταυρόπουλος Σπυρίδων, 51) Τριανταφύλλου Βασίλειος (Αγγελοκαστρίτης), 52) Τσιαπούρης Απόστολος, 53) Τσίρκας Ιωάννης, 54) Τσούτσουρας Παναγιώτης, 55) Φαμώλης Ηλίας, 56) Φατούρος Σπυρίδων, 57) Φλαμιάτος Κωνσταντίνος, 58) Χαρτομανώλης Βασίλειος, 59) Χατζόπουλος Ιωάννης.
Από τους εξήντα πατριώτες που μεταφέρθηκαν στο τόπο της εκτέλεσης, δηλαδή στον τόπο της ενέδρας, ένας δεν εκτελέστηκε (Μήτσος Ζωγράφος) καθώς ταγματασφαλίτες που παραβρίσκονταν τον έντυσαν ανάλογα παρουσιάζοντάς τον στους Γερμανούς, δήθεν, ως «ταγματασφαλίτη-γερμανόφιλο».
Από επετειακές εκδηλώσεις στη μνήμη των ηρώων
Πληροφορίες: Γιάννη Γρ. Διονυσάτου «Καλύβια- Ιχνηλατώντας τον Καναδά», από το βιβλίο του Κώστα Δήμου Μαραγιάννη «Η Εθνική Αντίσταση στο Θέρμο» και από το αρχείο του αντιστασιακού Δημήτρη (Μήτσου) Μπαλωμένου, από το αρχείο εφημερίδας Δυτική Ελλάς ( Αγρίνιον 01-08-1944)
