Αρμακάδες και πεζούλια
Γράφει o Αλέξανδρος Χουλιαράς
Ο ηρωισμός του Ευρυτάνα δεν αναδεικνυόταν, όταν πολεμούσε τον κατακτητή, που επιβουλευόταν την ελευθερία του, αλλά όταν ξεχέρσωνε (ξεστρεμάτιζε, όπως έλεγε) τα κράκουρα, για να τα κάνει χωράφια. Αντίπαλο στο ξεχέρσωμα δεν είχε τον δασοφύλακα και άλλες υπηρεσίες (που θα είχε σήμερα) αλλά το λίγο χώμα και τα πολλά κράκουρα.
Προϊόν του ξεχερσώματος ήταν οι οικοδομήσιμες πέτρες, που τις έφτιαχνε πεζούλια αντιστήριξης του χωραφιού του. Ο κάθε γεωργός ήταν ένας έμπειρος πεζουλάς-μάστορας πέτρας. Οι ακατέργαστοι ογκόλιθοι στα πεζούλια, που έφτιαχνε, αγκιστρωμένοι σήμερα στη γη, φαντάζουν σαν ριζιμιά λιθάρια.
Αδιάψευστα τεκμήρια του πολιτισμού μας είναι τα χιλιόμετρα των πεζουλιών κατάντι των μικρών χωραφιών σε μέγεθος πατωσιάς, πεζούλας, λάκου και λάκας. Η παραγωγική φρενίτιδα της πράσινης επανάστασης των κάμπων, ευτυχώς αδιαφόρησε και τα χωράφια μας αφέθησαν στο έλεος του πανδαμάτορα χρόνου, ο οποίος σεβάστηκε πολλά τέτοια πεζούλια κι ακόμα στέκουν πολύτιμα στολίδια κι απομεινάρια και τεκμήρια ενός κόσμου που έφυγε ανεπιστρεπτί.
Υποπροϊόν του ξεχερσώματος και του βαλαρίσματος ήταν μεγάλοι σωροί από πέτρες, διαστάσεων χούφτας, οι λεγόμενοι αρμακάδες (από το αρχ. έρμαξ) ή οβολοί, που ήταν… βιότοπος ποντικιών φιδιών και άλλων σαυροειδών. Αέναος ήταν ο αγώνας του ξεχαλικώματος των χωραφιών και διακαής ο πόθος του νοικοκύρη να γεωργεί σε αφράτο χώμα.
Αφέντης του παλιού καιρού και φανατικός “αποχαλικωτής” των χωραφιών του ήταν ο Μπαρμπαδημήτρης. Στην κατοχή ήρθε στο χωριό ο γιος του Σπύρος, αξιωματικός χωροφυλακής, αφού αρνήθηκε να υπηρετήσει τους Γερμανούς. Ξεχαλίκωναν ένα “κριτσίπι” και κουβάλαγαν τις πέτρες στην κορυφή του επικλινούς χωραφιού. Ένας περαστικός τους λέει: “καλά ρε Σπύρο ο πατέρας σου, αλλά και σύ πας τις πέτρες τον ανήφορο, θα ξανακυλήσει ο αρμακάς στο χωράφι” και ο Σπύρος απαντά: “αν θέλεις να λέγεσαι γιος του Δημήτρη, αυτό πρέπει να κάνεις”.
Η κάθε πατημασιά γης, που ξεχέρσωνε ο γεωργός, ήταν ιερή κληρονομιά για τους επόμενους. Η ερχόμενη γενιά σκυταλοδρομούσε την απερχόμενη. Οι προηγούμενες γενιές μας άφησαν τα πεζούλια, τις πεζούλες και τους αρμακάδες, τεκμήρια του γεωργικού μας πολιτισμού, που παρήλθε ανεπιστρεπτί.
Επί δέκα χιλιάδες χρόνια υπήρχε μια παραγωγική συνέχεια, η οποία στις μέρες μας διακόπτεται βάναυσα. Είμαστε η πρώτη γενιά στην ιστορία, που δεν θα παραδώσουμε στα παιδιά μας καμιά παραγωγική σκυτάλη, παρά μόνο χρέη και ελλείμματα.
Όταν, με τον τρόπο που καλλιεργούνται, οι κάμποι ερημοποιηθούν ή παράγουν σαβουροπροϊόντα, οι πεζούλες μας θα είναι η παραγωγική εφεδρεία μας όχι μόνο στην ποιότητα αλλά και στην επάρκεια. Βέβαια προφήτης δεν είμαι!
