https://eyrytixn.blogspot.com/2012/08/blog-post.html
Γράφει ο ο κ. Κυριάκος Χήνας, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης, Γερμανία
Ο εντυπωσιακός εμπλουτισμός της ιστορικής έρευνας κατά την τελευταία 30τία πιστώνεται κυρίως στο ότι αξιοποίησε όμορες επιστήμες, οι οποίες εξακτίνωσαν τις γνώσεις σε πολλά επίπεδα. Αυτό όμως δεν το εκμεταλλευτήκαμε για όλες τις περιοχές. Ιδιαίτερα η Ευρυτανία θα είχε πολλά να ωφεληθεί από την Ιστορική Γεωγραφία, μια επιστήμη δηλαδή που μελετά την επίδραση του βουνού, της πεδιάδας, της θάλασσας, του κλίματος κ.λ.π. στην πνευματική-ψυχική-βιολογική εξέλιξη ενός λαού. Η απομόνωση στα ορεινά συμπλέγματα και στα αδιαπέραστα δάση, η ομορφιά και η αισθητική απόλαυση του χώρου, η μεγάλη απόσταση από τις θαλάσσιες ζώνες των αλληλεπιδράσεων και τόσες άλλες παράμετροι της ευρυτανικής πραγματικότητας πρέπει τώρα να αξιολογηθούν από την Ιστορική Γεωγραφία και άλλες συναφείς επιστήμες. Έτσι ερμηνεύονται στάσεις και τάσεις, που μέχρι τώρα εξηγούνταν ανεπαρκώς ή λανθασμένα.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε ήδη μια αισθητή διαφωνία για την αρχαιολογική αξία της Ευρυτανίας. Ο καθηγητής Γ. Σωτηριάδης υποβάθμιζε ως αρχαιολογικώς άγονο το χώρο, ενώ ο καθηγητής Γ. Εμμανουηλίδης πρέσβευε ότι η περιοχή είναι ενδιαφέρουσα, επειδή ήταν καταφύγιο διωκόμενων και έτσι θα παρείχε πληροφορίες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Δυστυχώς όμως, δεν έχουν επιχειρηθεί οργανωμένες μελέτες στην Ευρυτανία, γι’ αυτό και οι γνώσεις είναι αποσπασματικές, αφού δεν έχουμε πολλές πηγές.
Από πλευράς αρχαίων συγγραφέων, σημαντικοί διανοητές έχουν αναφερθεί στην περιοχή: Θουκιδίδης, Ευρυπίδης, Όμηρος, Απολλώνιος, Ρόδιος, Πίνδαρος, Ξενοφών, Παυσανίας (θα δούμε τι έγραψαν κατά τη ροή της ιστορικής αφήγησης που ακολουθεί).
Από πλευράς αρχαιολογικών ευρημάτων, στα πιο ενδιαφέροντα συγκαταλέγονται: το μικρό χάλκινο άγαλμα του Διονύσου, από τα Χόχλια Ευρυτανίας, όπου ο θεός παρίσταται γενειοφόρος με στεφάνι κισσού και σταφύλια (εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσαίο Αθηνών), ένα πλάτωμα με απομεινάρια προχριστιανικού οικισμού στην Κύφο (Μαυρομάτα), ίχνη αρχαίου οικισμού στο Καστράκι (Κερασοχώρι), απομεινάρια της αρχαίας Φαντίνου (Δομνίστα), τα ερείπια και αγαλματίδια-νομίσματα του 3ου π.Χ. αιώνα, στο Παλιόκαστρο (Πετράλωνα), αρχαίος τάφος στο Κρίκελλο, τετράγωνοι λίθοι φρουρίου στα Ψιανά, τάφοι και μια σπάθη στη Ροσκά, ίχνη φρουρίου και εργαστηρίου χαλκού στις Κορυσχάδες (κόρυς=περικεφαλαία), οχυρωματικός περίβολος, όστρακα και κομμάτια εργαλείων στο λόφο Αγίου Δημητρίου (Καρπενήσι) και άλλα ευρήματα στη Φουρνά, στο Κεράσοβο, στη Βίνιανη, στη Σιβίστα κ. ά.
Παρά τον πενιχρό αριθμό των αρχαιολογικών ευρημάτων, μπορούμε βάσιμα να εικάσουμε ότι οργανωμένοι οικισμοί Μινυών (ελληνικού μάλλον έθνους) είχαν διαμορφωθεί γύρω στο 2000-1600 π.Χ. στην περιοχή. Πρόκειται για φύλο που γνωρίζουμε ότι κατοικούσε κυρίως στον Ορχομενό Βοιωτίας και μετεγκαταστάθηκε σε όμορους χώρους. Η πρώτη πρωτεύουσα της ευρύτερης περιοχής ήταν η Οιχαλία, που πιθανολογείται ότι βρισκόταν στο χωριό Φιδάκια, 25 χλμ. από το Καρπενήσι. Βρέθηκαν ερείπια πελασγικής οχύρωσης, τάφοι και αντικείμενα. Η Οιχαλία (αποκαλείται Υψίπυργος από τον τραγικό Σοφοκλή) ιδρύθηκε μάλλον από τον πατέρα του Εύρυτου, που της έδωσε το όνομα της γυναίκας του.
Mε την κάθοδο των Δωριέων παρατηρήθηκε νέο κύμα εγκατάστασης και, ύστερα από μια περίοδο αφομοιώσεων και συγχωνεύσεων, διαμορφώθηκαν τελικά τέσσερα διαφορετικά φύλα: Οι Αγραίοι, οι Απεραντοί, οι Δόλοπες και οι Ευρυτάνες. Γραπτές ιστορικές αναφορές για την εξέλιξή τους υπάρχουν μόνο μετά τον 5ο αιώνα π.Χ., με εξαίρεση την Ιλιάδα (Β στ. 682-685) όπου ο Όμηρος αναφέρει τη συμμετοχή στον Δολόπων στην Τρωική Εκστρατεία. Οι τέσσερεις αυτές φυλές συγκρότησαν ισάριθμα ανεξάρτητα κρατίδια, τα οποία αποκόπηκαν μεταξύ τους λόγω του δύσβατου των εδαφών, αλλά και της γενικότερης αντίληψης των Ελλήνων για αυτεξουσιότητα, όπως παρατηρήθηκε στις αυτόνομες πόλεις-κράτη. Είχαν όμως την ίδια θρησκεία, την ίδια δυσκολοκατανόητη γλώσσα και ομοιογενή ήθη-έθιμα. Οι περιοχές που κατοικούσαν ονομάζονταν αντίστοιχα Αγραία, Απεραντία, Δολοπία, Ευρυτανία. Η ονομασία «Ευρυτανία» θεσπίστηκε για όλη την περιοχή μετά την ελληνική επανάσταση και την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Επίκτητος Αιτωλία.
Η θεολογική πίστη τους αναφέρεται στο Δωδεκάθεο του Ολύμπου και τιμούν ιδιαίτερα το Δία, την Αθηνά, τον Υπαταίο Απόλλωνα, τον Ασκληπιό, τη θεά του κυνηγιού Άρτεμη την Αγροτέρα και τον Διόνυσο ως σύμβολο της γονιμότητας και της βλάστησης. Επίσης αξιοσήμαντη ήταν και η λατρεία μυθικών ηρώων όπως ο Ηρακλής (απόγονοί του θεωρούνταν συγγενείς με Αιτωλούς βασιλείς), ο Αχελώος (προσωποποιημένος πάλεψε με τον Ηρακλή και τη Διηάνειρα), ο Σπερχειός και ο Οδυσσέας (προς τιμήν του δημιούργησαν Μαντείο στην Αποκλείστρα). Άλλωστε σε τέτοιες βαθιές χαράδρες πίστευαν οι αρχαίοι ότι υπήρχαν ιερές δίοδοι προς τη Μάνα Γη και από εκεί εξέρχονταν οι ιεροί ατμοί που διευκόλυναν τους μάντεις να προβλέπουν τα γεγονότα.
Πηγή: ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ, www.eyrytixn.blogspot.com
