Οι δύο Ευρυτάνισσες που θυσιάστηκαν για τον Αγώνα του ‘21
Δύο χρόνια μετά την μάχη του Οδυσσέα Ανδρούτσου στις 22 Μαρτίου 1821 στην Τατάρνα, ο Αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους είχε ριζώσει βαθιά στις καρδιές των Ρουμελιωτών. Η σφαγή δυο Ευρυτανισσών είναι μια ακόμα θυσία στο δρόμο προς την κατάκτηση της Ελευθερίας.
Το 1823 ως ηγούμενος στη Μονή Τατάρνας αναφέρεται ο Γαβριήλ, σε τρεις ενθυμήσεις, οι οποίες διασώζουν και τα ονόματα του παπα-Κώστας και του διακόνου Αρσένη. Οι ενθυμήσεις αυτές καλύπτουν ένα τρίμηνο διάστημα καθώς αντιστοιχούν στις ημερο-χρονολογίες 9 Ιανουαρίου, 22 Ιανουαρίου, 15 Απριλίου του 1823. Αναφέρονται και οι τρεις στον φόνο, θα μπορούσαμε να πούμε κυριολεκτικά εκτέλεση, δύο γυναικών την 9η Ιανουαρίου από τον τότε δερβέν Αγά . Οι δύο γυναίκες, η Αγγελική και η Μαριώ, αναφέρονται μεν ως καλόγριες, αλλά επιπλέον η πρώτη προσδιορίζεται ως παπαδιά του Παπακώστα και η δεύτερη ως γυναίκα του διάκου Αρσένη.
Ντυμένες καλογερίστικα, με ψεύτικα γένια και ράσα και μια μέρα έπεσαν πάνω σε απόσπασμα Τούρκων, που παραξενεύτηκαν από την παρουσία παπά ετοιμόγεννου, μιας και η παπαδιά ήταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Η αιτία για την εκτέλεσή τους προσδιορίζεται επακριβώς: «γιατί δίνανε και μεταφέρανε ψωμί στους επαναστάτες γραικούς”, αλλά και μπαρουτόβολα στους κλέφτες. Σε δημοτικό τραγούδι παρουσιάζονται η μεν Αγγελική ως «δώδεκα χρόνια παπαδιά κι «έξι μηνών χήρα» και η Μαριώ «την όμορφη την μικροπαντρεμένη, την αδελφή του ηγούμενου και την κυρά του Αρσένη”. Ας σημειωθεί ότι σε άλλη θύμηση προεπαναστατικά γίνεται λόγος για μία Μαρούλα που μάθαινε τα γράμματα εκεί στο μοναστήρι Τατάρνας. Μετά τη σφαγή τους η λαϊκή παράδοση απαθανάτησε το γεγονός στους στοίχους στου δημοτικού τραγουδιού: ‘Ποιὸς εἶδε θηλυκὸ παπὰ καὶ διάκο γκαστρωμένο…’. Στις δύο άλλες ενθυμήσεις αναφέρεται η τιμωρία του εκτελεστή των δύο γυναικών, στις 22 Γενάρη, από τον καπετάν Ανδρέα Ίσκο .
Τα γεγονότα αυτά σχετίζονται με την περίφημη μάχη του Σοβολάκου της Κορομηλιάς- Αγίου Βλασίου όπου ο Καραϊσκάκης κατατρόπωσε τους αντιπάλους του, 15 Ιανουαρίου 1823. Λέγεται πως ὁ Καραϊσκάκης πριν τη μάχη στο μοναστήρι της Τατάρνας παρακάλεσε την Παναγία, «απειλώντάς την» να του δώσει την νίκη. ‘‘Τώρα θα σε δω, Μαυρομάτα. Αν νικήσουμε, θα σε προσκυνώ για Παναγιά, είπε’’.
Σήμερα η περιοχή ανήκει στην Αιτωλοακαρνανία διοικητικά, αλλά ιστορικά συνδέεται και με την Ευρυτανία, της οποίας αποτελούσε μέρος μέχρι το 1923. Στις 12 Ιουνίου 2022, αποκαλύφθηκε η Αναμνηστική Πλάκα που τοποθετήθηκε από την Επιτροπή του Δήμου Αγράφων για τον εορτασμό των 200 χρόνων της Επανάστασης για τη μνήμη των δύο ηρωικών γυναικών. Το σημείο όπου έγινε η σφαγή των δύο γυναικών ονομάστηκε ‘‘βράχος της Παπαδιάς’’.
Πληροφορίες: ‘‘Γεώργιος Καραϊσκάκης, Από την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου μέχρι και τη μάχη της Αράχωβας, Μεσολόγγι, 2016, Απ. Βετσόπουλος-Χρ. Σπυρέλη επιμ.
Υλικό Μαρίας Παναγιωτοπούλου, www.mixanitouxronou.gr,
