“Παν μέτρον άριστον” (Κλεόβουλος ο Λίνδιος, 6. π.Χ.)
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Καράνης, Καθηγητής Ανατομίας και Διευθυντής του Κέντρου Ανατομίας στην Ιατρική Σχολή του Παν/μιου Λευκωσίας. Συντονιστής της Μονάδας Ανατομίας και Μορφολογίας. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Παν/μιου Κολωνίας.
Αγαπητοί αναγνώστες,
σε αυτή την επίκαιρα δύσκολη και άγνωστη μέχρι τώρα κατάσταση για όλους μας, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις μου.
Ο Ignaz Philipp Semmelweis (1818-1865) ήταν Ούγγρος χειρουργός και μαιευτήρας στη Βιέννη. Ο Semmelweis απέδωσε την συχνότερη εμφάνιση πυρετού σε παιδικές κλινικές σε σύγκριση με τις γεννήσεις σε ιδιωτικά μαιευτηρία στην κακή υγιεινή μεταξύ των γιατρών και του προσωπικού των νοσοκομείων και προσπάθησε να εισαγάγει κανονισμούς υγιεινής.
Ως αποτέλεσμα των ερευνών του, ο Semmelweis έδωσε οδηγίες στους μαθητές του να απολυμάνουν τα χέρια τους πριν από κάθε εξέταση, με διάλυμα χλωρίου, αργότερα με τον φθηνότερο χλωριωμένο ασβέστη – όπως αποδείχθηκε, ένα αποτελεσματικό μέτρο: Το ποσοστό θνησιμότητας μειώθηκε από 12,3 σε 2-3 % σε λίγους μόνο μήνες, το 1848 το ποσοστό θανάτου μειώθηκε στο 1,3%. Ο Semmelweis αναγνώρισε ότι η προέλευση των λοιμώξεων ήταν οι ζωντανοί άνθρωποι!
Παρά την επιτυχία αυτή, το έργο του Semmelweis δεν αναγνωρίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά από τους κορυφαίους επαγγελματίες του ιατρικού τομέα, ενα συνηθισμένο φαινόμενο στην ιστορία της Ιατρικής. Πολλοί γιατροί και οι μαθητές του πίστευαν ότι η καθαριότητα ήταν περιττή και αρνήθηκαν να παραδεχτούν ότι οι ίδιοι ήταν η αιτία της ασθένειας που πραγματικά ήθελαν να θεραπεύσουν. Ενώ κακοποιήθηκε προφορικά και μάλιστα τον απομόνωσαν σε ψυχιατρικό θάλαμο κατά τη διάρκεια της ζωής του καθώς η υγιεινή θεωρήθηκε σπατάλη χρόνου και ασυμβίβαστη με τις τότε έγκυρες θεωρίες σχετικά με τις αιτίες της ασθένειας, θεωρείται πλέον ο «σωτήρας των μητέρων».
Ένας άλλος γιατρός, ο σκωτσέζος χειρουργός Joseph Lister (1827-1912), έκανε εξαιρετική δουλειά στην αντισηπτική χειρουργική. Η αποδοχή των ιδεών του επίσης διάρκησε πολύ καιρό. Χρειάστηκαν σχεδόν δύο δεκαετίες για να γίνουν αποδεκτές οι μέθοδοι του στους κύκλους των χειρουργών. Σύμφωνα με τις μελέτες του Lister, υπήρχε ποσοστό 50% μετεγχειρητικής θνησιμότητας από μολυσματικές ασθένειες και η χρήση αντισηψίας και σωστής υγιεινής μείωσε αυτή τη θνησιμότητα στο 15%.
Ήμουν τυχερός στη ζωή μου, όπως όλοι όσοι ζούσαν στην εποχή μας: έμαθα να προστατεύω τον εαυτό μου φυσικά από μολυσματικές ασθένειες.
Ήδη στο δημοτικό σχολείο στο μικρό χωριό Χρύσω Ευρυτανία στην απομακρυσμένη κεντρική Ελλάδα έπρεπε να δείχνουμε τα χέρια μας κάθε Δευτέρα και ο δάσκαλος επιθεωρούσε εάν τα νύχια ήταν κομμένα και τα δάχτυλα καθαρά. Μας επιτρεπόταν να χαιδεύουμε γάτες και σκύλους, αλλά είμασταν υποχρεωμένοι να πλένουμε καλά τα χέρια μας αμέσως μετά. Ήταν γνωστό ότι τουλάχιστον οι μολύνσεις και η ασθένεια από Εχινόκοκκο μπορούν να μεταδοθούν από σκύλους μέσω των αυγών του Εχινοκόκκου στα κόπρανα του σκύλου. Οι βασικοί κανόνες για να επιβιώσουμε στη φύση όπου δεν υπήρχε ιατρική περίθαλψη μας διδάσκονταν πολύ νωρίς. Οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν κρατούν μόνο τα ζώα μέσα στο σπίτι τους, αλλά συχνά μοιράζονται και το κρεβάτι με το σκύλο ή τη γάτα τους. Ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι αυτά τα οικόσιτα ζώα μπορούν επίσης να μεταδώσουν ασθένειες, καθόσον αγαπιούνται και εξανθρωπίζονται. Τα σκυλιά και οι γάτες μπορούν συνήθως να συνυπάρχουν και να επιβιώσουν καλά με τα παθογόνα, αλλά οι άνθρωποι δεν μπορούν.
Στην εποχή μας είμαστε όλοι τυχεροί που η απολύμανση και τα αντισηπτικά είναι αυτονόητο θέμα, αλλά εξακολουθούμε να θέτουμε την τύχη χιλιάδων ανθρώπων σε κίνδυνο με την επικίνδυνη συμπεριφορά στην επίκαιρη κατάσταση με τον Κοροναϊό. Η ιστορία που περιγράψαμε στην εισαγωγή με τους Ignaz Philipp Semmelweis και Joseph Lister επαναλαμβάνεται τραγικά μετά από 200 περίπου χρόνια, οι αρνητές του Κοροναϊού συνεχίζουν να θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές άλλων. Και το ειρωνικό της ιστορίας είναι ότι μετά από τόσα χρόνια γνώσεων, μόρφωσης και εμπειρίας, φτάσαμε να διδάσκουμε ξανά τα πιο αυτονόητα και απλά πράγματα υγιεινής, όπως το πλύσιμο και το απολύμανση των χεριών και να κρατάμε απόσταση μεταξύ μας.
Στην Ιαπωνία, το στυλ χαιρετισμού ήταν πολύ περίεργο για μένα στην αρχή, επειδή οι Ιάπωνες αποφεύγουν τη σωματική επαφή με αυστηρό και πειθαρχημένο τρόπο. Κατά τη διάρκεια της παραμονή μου εκεί για πέντε χρόνια στην Βόρεια Ιαπωνία και τώρα ιδιαίτερα την τρέχουσα περίοδο της κρίσης με τον Κοροναϊό, εκτιμώ ιδιαίτερα αυτούς τους κανόνες συμπεριφοράς και γνωρίζω την αιτιολόγησή τους. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου τα άτομα και των δύο φύλων αγκαλιάζονται και φιλιούνται όταν χαιρετούν ο ένας τον άλλον, πρέπει να μάθουμε να αποφεύγουμε την σωματική επαφή και να κρατάμε αποστάσεις.
Η επίκαιρη πανδημία του Κοροναϊού δεν είναι ούτε η πρώτη πανδημία ή επιδημία και δεν θα είναι ούτε η τελευταία. Τα παραδείγματα στην ιστορία είναι πολυάριθμα και υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους γίνεται όλο και πιο πιθανό ότι οι μαζικές επιδημίες μολυσματικών ασθενειών σε σχέση με την κλιματική αλλαγή θα πλήξουν τους ανθρώπους σε συχνότερα διαστήματα.
Στους καιρούς της παγκοσμιοποίησης έχει καταστεί δυνατό να πετάμε με το αεροπλάνο στα πιο απομακρυσμένα μέρη του κόσμου μέσα σε μια μέρα. Η παγκοσμιοποίηση προσφέρει πραγματικά μοναδικές ευκαιρίες για να γνωρίσουμε τον κόσμο, αλλά η γή δεν αντέχει πλέον…..
Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των τουριστών, π.χ. στην Ελλάδα έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό: τρεις φορές περισσότεροι τουρίστες από τον γηγενή πληθυσμό της χώρας. Εκείνη την εποχή η τότε Υπουργός Τουρισμού ανακοίνωσε με υπερηφάνεια ότι η Ελλάδα έφτασε τον αριθμό των 30 εκατομμυρίων τουριστών ετησίως και ότι στόχος ήταν να αυξηθεί στα 40 εκατομμύρια. Έχω αναρωτηθεί τόσο συχνά και ρώτησα το κοινό στις διαλέξεις μου σε διάφορα συνέδρια: «Τι είναι αυτό που παρακινεί τον εκάστοτε υπουργό να ανεβάσει τους αριθμούς των τουριστών χωρίς καμία αίσθηση και μέτρο; Τι γίνεται με τις περιβαλλοντικές ζημιές, υπερπληθυσμό, διαταραχές των ζώων και των οικοσυστημάτων τους; 15.000 τουρίστες από όλο τον κόσμο επισκέπτονταν το νησί της Σαντορίνης κάθε μέρα την υψηλή περίοδο. Άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής, διαφορετική χλωρίδα, συγκεντρώνονταν μαζί σε πλοία, σε πλατφόρμες προβολής, σε παραλίες, σε καφετέριες και εστιατόρια. Είναι εύκολο για παθογόνα διαφορετικής προέλευσης να μεταδίδονται από άτομο σε άτομο και να μεταφέρονται σε νέες περιοχές.
Η περιέργεια των ανθρώπων (συμπεριλαμβανομένων των επιστημόνων) και η παρόρμηση τους να θέλουν να κατέχουν τα πάντα σε αυτόν τον κόσμο τους επιτρέπουν να διεισδύσουν σε περιοχές όπου δεν έχουν καμία επιχείρηση. Η φύση και τα άγρια ζώα πρέπει να παραμείνουν άγρια και απείραχτα, επειδή τα άγρια ζώα, όπως γνωρίζουμε, μεταφέρουν από μόνα τους πολλούς ιούς, βακτήρια και παράσιτα που μπορεί να μην βλάπτουν τα άγρια ζώα ή τουλάχιστον όχι σοβαρά, αλλά μπορούν να προκαλέσουν ανεξέλεγκτες ασθένειες στον άνθρωπο – όπως επίκαιρα διαπιστώνουμε. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε και να σεβόμαστε τη φύση, να αφήνουμε τη φύση να είναι φυσική. Βιομηχανίες, εργοστάσια, λύμματα, σκουπίδια, καταστροφή των δασών, μετατόπιση άγριων ζώων σε αγορές, υπέρμετρη κατανάλωση, τουρισμός, καταστροφή οικοσυστηματαων και πολλά άλλα – ότιδήποτε επηρεάζουμε – μας κάνει άρρωστους.
Πρέπει να θυμηθούμε και πάλι τον όρο ‘Ενιαία Υγεία’. Ο όρος ‘Ενιαία Υγεία’ ή ‘Ενιαία Ιατρική’ υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια – η ιδέα χρονολογείται από το 400 π.Χ. στον Ιπποκράτη «Για τον αέρα, το νερό και τη γη» και αναπτύχθηκε περαιτέρω από έναν Αμερικανό κτηνίατρο το 1948. Περιβάλλον-Ζώο – Άνθρωπος – κανείς δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τους άλλους. Κανένας άνθρωπος, κανένα ζώο, κανένα φυτό δεν μπορεί να υπάρχει σε ένα άρρωστο περιβάλλον, τουλάχιστον όχι υγιές. Η προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος είναι προστασία από μόλυνση ή ασθένεια.
Εναπόκειται σε μας, αν το εγωιστικό «ο καθένας για τον εαυτό του» συνεχίζεται ή όχι. Ο κόσμος στην εποχη μετα τον Κοροναϊό μετά απο το «μαθήματα με τον Κοροναϊό» θα είναι διαφορετικός, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Σε ποιο κόσμο, σε ποια κοινωνία θέλουμε και θα θέλαμε να ζήσουμε, εξαρτάται από εμάς. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι της εποχής μας κρατούν τη ζωή στα χέρια τους σε αυτόν τον μικρό πλανήτη, ο οποίος τώρα απειλείται παγκοσμίως, αλλά και με τραγικές συνέπειες για τη ζωή τους.
Νομίζω ότι η φύση, ως αποτέλεσμα της «σύγχυσης της παγκόσμιας κοινωνίας», μας έστειλε μια άλλη πανδημία για να διαταράξει την «παγκόσμια τάξη» και να μας δώσει την ευκαιρία να σταματήσουμε, να το ξανασκεφτούμε και κάνουμε νέα αρχή ! Και θα επαναληφθεί τόσες πολλές φορές μέχρι να μάθουμε, να επανέλθουμε και να αλλάξουμε. Όλοι όμως προσποιούμαστε ότι είμαστε ανίσχυροι και στο έλεος αυτών των «καταστροφών» σε αυτήν τη γη και ότι δεν μπορούμε να επιτύχουμε τίποτα. Είναι έτσι;
“Παν μέτρον άριστον” – Η εφαρμογή αυτής της αξίας στη ζωή μας και η μετάδοση αυτού του τρόπου σκέψης στις επόμενες γενιές, θα μπορούσε πραγματικά να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Εύχομαι σε όλους υγεία και να επιβιώσετε την κρίσημη αυτή περίοδο με τον καλλύτερο δυνατό τρόπο.
