O Ευρυτάνας της Εβδομάδας

Κύριλλος Καστανοφύλλης

         1775 – 1835

Ιερομόναχος, Ηγούμενος Ιεράς Μονής Προυσού

Τόπος Καταγωγής: Καστανιά Ευρυτανίας

Η Ζωή του Ιερομόναχου Κυρίλλου Καστανοφύλλη

Η συμβολή του στην ιστορία της Ευρυτανίας

Οι ρίζες και τα πρώτα χρόνια

Ο «πανοσιώτατος» και «μουσικολογιώτατος» ιερομόναχος Κύριλλος Καστανοφύλλης γεννήθηκε το 1775 στο μικρό χωριό Καστανιά, κοντά στη Μονή Προυσού, στην περιοχή της Ευρυτανίας.

Ο Κύριλλος ήταν ορφανός από πατέρα από την ηλικία των 2 ετών  αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε, αν και ασυνήθιστο για την εποχή εκείνη, να ολοκληρώσει την βασική εκπαίδευση. Εικάζεται πως σε ηλικία 5 ετών μπορούσε να γράφει και διαβάζει, ενώ  σε ηλικία 14 ετών είχε ολοκληρώσει την βασική του εκπαίδευση το 1789, ενδεχομένως στην Σχολή Ανώτερων Γραμμάτων του Καρπενησίου, η οποία είχε ιδρυθεί από τον όσιο Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό.

Το 1794, σε ηλικία 19 ετών, εκάρη μικρόσχημος μοναχός και χειροτονήθηκε διάκονος στη Μονή Προυσού, υπό την καθοδήγηση του ηγουμένου Πελάγιου του Καυσοκαλυβίτη.

Η περίοδος αυτή συνδέεται με τους πατέρες της Ιεράς Μονής Προυσού. Ηγούμενος της Μονής είναι ο αξιόλογος ιερομόναχος Πελάγιος ο Καυσοκαλυβίτης (†1788), άνθρωπος με πνευματική πείρα, την οποία κληρονόμησε από τον υποτακτικό του, τον όσιο Ακάκιο τον Καυσοκαλυβίτη, παπα-Ιωνά. Ο παπα-Πελάγιος με την ησυχαστική του παράδοση λειτούργησε ως ένα καθοριστικό πρότυπο για τον νεαρό Κύριλλο.

Η μοναστική ζωή στο Άγιο Όρος

Αν και η Μονή Προυσού αποτέλεσε το πρώτο του μοναχικό καταφύγιο, η επιθυμία του για βαθύτερη πνευματική αναγέννηση και για μεγαλύτερη απομόνωση από τις κοσμικές μέριμνες τον οδήγησε το 1796 στο Άγιο Όρος, το πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας και της μοναχικής ζωής. Εκεί, ο Κύριλλος έλαβε το μέγα σχήμα το 1806 και αφιερώθηκε στην πλήρη άσκηση και τη μετάδοση της πνευματικής του καλλιέργειας.

Στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως η Ευρυτανία, από αιώνες διατηρεί ισχυρούς πνευματικούς δεσμούς με το Άγιον Όρος. Στο αγιορείτικο αγιολόγιο και στην εν γένει αγιορειτική ιστορία, καταγράφονται, ιδίως κατά τον 18ο και 19ο αιώνα Ευρυτάνες, κυρίως Αγραφιωτών, που ασκήθηκαν, έδρασαν και μεγαλούργησαν στο ευωδιαστό Περιβόλι της Παναγίας.

Ανάμεσά τους, την εποχή εκείνη, διακρίνονται οι όσιοι Ακάκιος ο Καυσοκαλυβίτης (†1730) ο εκ Γολίτζης, οι οσιομάρτυρες Ρωμανός ο Καυσοκαλυβίτης από τον Ασπροπύργου (†1694), Γεράσιμος ο Μεγαλοχωρίτης της σκήτης Αγίου Παντελεήμονος (†1812) και Κυπριανός από τα ά Αγράφα και  ο Κουτλουμουσιανός (†1679).

Κατά την παραμονή του στο Άγιον Όρος ασκήθηκε αρχικά στη μονή Αγίου Παντελεήμονος, που  την οποίαν την εποχή εκείνη ασκούνταν κυρίως ελληνικής καταγωγής μοναχοί. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Κύριλλος συνέβαλε στην ανοικοδόμηση του καθολικού της Μονής, όταν έφυγε από  το Αγίου Όρους το 1813  και περιόδευε  στον ελληνικό χώρο για  να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την διαβίωση του χρήματα.

Στην Ιερά Μονή Προυσού και η Επιστροφή στην Κωνσταντινούπολη

Στα 1820, ο ιερομόναχος Κύριλλος ανέλαβε την ηγουμενία της μονής Προυσού, καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες όχι μόνο για την εύρυθμη λειτουργία της μονής και την πνευματική ανύψωση των μοναχών της αλλά και για την πνευματική κατάρτιση των χριστιανών της περιοχής, συντελώντας μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, στην ίδρυση σχολείου ελληνικών γραμμάτων στη Μονή το 1820.

Τεκμήρια της φιλίας τους όταν και οι δύο ασκούνταν στον Άγιο Όρος, αποτελούν δύο βιβλία που ανήκαν στον Κύριλλο. Τα βιβλία αυτά φέρουν σημείωση του έτους 1813 ότι πρόκειται για δώρα του Πατριάρχη, καθώς και η επικύρωση από τον άγιο Γρηγόριο του έργου» Ιερά Διήγησις περί της εικόνας της Προυσιωτίσσης, του οποίου κύριος συντάκτης φαίνεται να είναι ο Κύριλλος.

Ο πρώτος μελετητής του έργου και της μορφής του είναι ο αρχιμ. Δοσίθεος Κανέλλος, ηγούμενος της Ιεράς Μονής Τατάρνης. Με τη μονογραφία του «Κύριλλος ο Καστανοφύλλης, Βίος, δράση και ανέκδοτος αλληλογραφία», την οποία εξέδωσε το έτος 1965, ως ιεροκήρυκας της παλαιάς Μητροπόλεως Ναυπακτίας και Ευρυτανίας, ξέθαψε «εκ του κονιορτού της Μοναστηριακής Βιβλιοθήκης» της Μονής Προυσού τον ζηλωτή αυτόν ιερομόναχο.

Η Παράδοση και το Αγιοκατάταγμα του Γερασίμου

Ο Κύριλλος ήταν επίσης έντονα συνδεδεμένος με τις παραδόσεις του Αγίου Όρους και την ενίσχυση του μοναχικού βίου. Σημαντικό γεγονός αποτελεί πως το 1815  ανέλαβε την αποστολή του για τη μεταφορά των λειψάνων του οσιομάρτυρος Γερασίμου του Καυσοκαλυβίτη, τα οποία είχαν τιμηθεί με την αγιοκατάταξη. Ο Άγιος Γεράσιμος είχε μαρτυρήσει στις 3 Ιουλίου του 1812 στην Βασιλεύουσα για την πίστη του στον Χριστό.

Καταβάλλοντας πολλούς κόπους και ευρισκόμενος πολλές φορές σε κίνδυνο εκτέλεσε την αποστολή του, χάρη στην  προστασία του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Αλεξάνδρου Καλλιμάχη, που γνώριζε τον Κύριλλο, καθώς ήταν ο νέος κύριος της αθωνικής μονής του Αγίου Παντελεήμονα. Επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη, αφιέρωσε μέρος των ιερών λειψάνων του οσιομάρτυρα Γερασίμου στη μονή Προυσού και μέρος στη γενέτειρά του Μεγάλο Χωριό.

Το τέλος της εγκόσμιας ζωής και το έργο του

Μετά την ολοκλήρωση των αποστολών του, ο Κύριλλος αποφάσισε να αποσυρθεί σε μια ήσυχη μοναχική ζωή. Το 1824, εγκαταστάθηκε στην Καλύβη του Αγίου Ακακίου του Αγίου Όρους, όπου αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στη νηπτική ζωή και τη διάδοση της πνευματικής του σοφίας. Παρά την πολιτική ένταση των καιρών και τα γεγονότα της Επανάστασης του 1821, ο Κύριλλος έζησε το υπόλοιπο της ζωής του με πνευματική ειρήνη και σιωπή, ως ένας γνήσιος μοναχός της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Αξιοσημείωτο είναι να τονίσουμε πως στην Καστανιά δώρισε την πατρική του οικία που στον χώρο της στη συνέχεια κτίστηκε ο Ενοριακός Ναός του Αγίου Νικολάου, ενώ αργότερα φρόντισε για την ανακαίνιση ή ανέγερση και άλλων Ναών στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Επίσης, ίδρυσε στα 1820 τη Σχολή των Ελληνικών Γραμμάτων της Ρούμελης, η ίδρυση της οποίας επικυρώθηκε, με πατριαρχικό Σιγίλλιο από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’, έργο που τον κατατάσσει μεταξύ των Διαφωτιστών του Γένους μας.

 Πέθανε το 1835, αφήνοντας πίσω του μια μεγάλη πνευματική κληρονομιά.