Γράφει ο Ιωάννης Τσάκνης, Καθηγητής Ποιότητας και Ασφάλειας Τροφίμων, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Πήρε το όνομά του από το Βελούχι, όπου βρέθηκε. Στη χώρα μας υπάρχουν πολλά είδη κρόκων, οι οποίοι αναπτύσσονται σε περιοχές με υψόμετρο, με τον πιο ονομαστό τον κρόκο της Κοζάνης. Δυστυχώς ο κρόκος του Βελουχιού δεν έχει αξιοποιηθεί, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους των περιοχών γύρω από το Βελούχι που θα ήθελαν να ασχοληθούν με την καλλιέργειά του. Αντίθετα ο κρόκος της Κοζάνης, χαρακτηρίζεται ως το «χρυσάφι» της ελληνικής γης, γιατί έχει υψηλή διατροφική αξία και είναι πολλαπλά ωφέλιμος στην ανθρώπινη υγεία.
Με την καλλιέργεια του κρόκου Κοζάνης ασχολούνται γύρω στις 1000 οικογένειες, καλύπτοντας περισσότερα από 5.250 στρέμματα. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται στους 6 τόνους κόκκινου κρόκου, με το 80% αυτής να εξάγεται σε αγορές του εξωτερικού. Η τιμή ενός κιλού κρόκου φτάνει τα 1.200 ευρώ και είναι ένα από τα πιο ακριβά αγροτικά προϊόντα στον κόσμο.
Οι ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες του κρόκου
Διάφορες έρευνες έδειξαν ότι ο κρόκος έχει αντιοξειδωτικές, αντιγηραντικές, αντιφλεγμονώδεις, αντικαταθλιπτικές, αφροδισιακές και αντικαρκινικές δράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό που οφείλονται κυρίως στα συστατικά του – την κροκίνη και την πικροκροκίνη. Επίσης, περιέχει βιταμίνες (Β12, C), αντιοξειδωτικά (λυκοπίνη, ζεαξανθίνη, β-καροτένιο) και μέταλλα και ιχνοστοιχεία (μαγνήσιο, κάλιο και σίδηρο).
Ο κρόκος παρέχει τα παρακάτω ωφελήματα στον ανθρώπινο οργανισμό:
–Έχει αντιοξειδωτική δράση: η κροκίνη σε συνέργεια με τα άλλα αντιοξειδωτικά, μπλοκάρει τις ελεύθερες ρίζες και προστατεύει τον οργανισμό από το οξειδωτικό στρες.
–Δρα ως αντιφλεγμονώδες, με μηχανισμό παρόμοιο με εκείνο των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Οι κροκίνες προστατεύουν τον γαστρικό βλεννογόνο από το έλκος και τις αιμορραγίες, γιατί ελαττώνουν την έκκριση γαστρικού οξέος.
–Μειώνει την κακή χοληστερόλη (LDL) και τα τριγλυκερίδια: σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη και αφορούσε τον εμπλουτισμό της τροφής κουνελιών, αρουραίων και ποντικιών με κροκετίνη ή κροκίνη, για 5-8 εβδομάδες, έδειξε μείωση των επιπέδων της ολικής χοληστερόλης, της κακής (LDL) χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, ενώ αύξησε την καλή (HDL) χοληστερόλη. Επίσης, μείωσε το πάχος και τις ιστολογικές αλλοιώσεις του τοιχώματος της αορτής, αναστέλλοντας το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας, συμβάλλοντας στην προστασία της καρδιάς.
- Βελτιώνει την αγγειακή λειτουργία και έχει αντιθρομβωτική δράση: μελέτες έδειξαν, ότι η κροκετίνη αναστέλλει τη συσσώρευση και συγκόλληση των αιμοπεταλίων.
- Έχει αντιυπερτασική δράση: η οποία οφείλεται στα συστατικά του – σαφρανάλη και κροκίνη, μειώνει επομένως την αρτηριακή πίεση και προστατεύει την καρδιά.
- Προστατεύει από το διαβήτη: πειράματα σε ποντικούς (επίμυες) έδειξαν ότι ο κρόκος εμπόδισε την ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη και συσχετίζεται θετικά, τόσο με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, όσο και το μεταβολικό σύνδρομο.
- Βοηθάει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: διάφορες έρευνες έδειξαν, ότι οι κροκίνες (συστατικό του κρόκου) εμπλέκονται σε διαδικασίες μάθησης και μνήμης και παρουσιάζουν αναλγητική, αγχολυτική, αντικαταθλιπτική και αντιεπιληπτική δράση.
- Έχει αφροδισιακές ιδιότητες: έγιναν μελέτες για την επίδραση του εκχυλίσματος κρόκου στη στυτική δυσλειτουργία, τόσο σε προκλινικό, όσο και σε κλινικό επίπεδο, και εμφάνισε παρόμοια δράση με τη σιλδεναφίλη.
- Ρυθμίζει το σωματικό βάρος και συμβάλει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας: μελέτη έδειξε ότι το εκχύλισμα κρόκου, μείωσε τη συχνότητα κατανάλωσης μικρογευμάτων, αύξησε το βαθμό κορεσμού της πείνας σε υπέρβαρες υγιείς γυναίκες, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του σωματικού βάρους τους.
Ευκαιρία αξιοποίησης του κρόκου Βελουχιού
Με δεδομένη, τόσο τη ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο του κρόκου Κοζάνης, όσο και την υψηλή τιμή πώλησής του, επιβάλλεται να γίνει συστηματική προσπάθεια και για την αξιοποίηση του κρόκου Βελουχιού, ώστε να έχουν μια επικερδή απασχόληση οι νέοι των γύρω περιοχών και να περιοριστεί η μετανάστευση που έχει ως συνέπεια τη συρρίκνωση του πληθυσμού του νομού Ευρυτανίας.
Ο Κρόκος του Βελουχιού (επιστ. ονομ. Crocus veluchensis) είναι είδος ανθοφόρου φυτού της οικογένειας των Ιριδοειδών, ενδημικό των Νοτίων Βαλκανίων.
Περιγράφηκε σαν είδος για πρώτη φορά από τον Γουίλιαμ Χέρμπερτ (William Herbert) το 1845 με την τωρινή του ονομασία, αν και από τότε του έχουν δοθεί κι άλλες συνώνυμες ονομασίες. Το είδος πήρε την ονομασία του από το Βελούχι (κορυφή και λαϊκή ονομασία του όρους Τυμφρηστός) της Ευρυτανίας από όπου περιγράφηκε.
Περιγραφή
Ο κρόκος του Βελουχιού είναι βολβώδης χοανοειδής πόα. Φέρει άνθη λιλά-μπλε έως σκούρα μοβ ύψους 10 εκ., μερικές φορές με σκούρες άκρες. Λαιμός απαλός λιλά ή λευκός, φύλλα 2-4 (-5), που αναπτύσσονται γύρω από το σωλήνα του περιγονίου. Ανθήρες με τρία στίγματα ακέραια, πεπλατυσμένα σε χρώματα κίτρινο και πορτοκαλί, που διαιρούνται και επεκτείνονται κοντά στην κορυφή. Ο βολβός του περιβάλλεται από νηματώδεις ή δικτυωτούς χιτώνες. Ανθίζει την άνοιξη, τους μήνες Μάιο-Ιούλιο, σε μεγάλα υψόμετρα και συνήθως σε σημεία όπου λιώνουν τα χιόνια.
Εξάπλωση και βιότοπος
Είναι είδος ενδημικό της Νότιας Βαλκανικής Χερσονήσου, με εξάπλωση βορείως των συνόρων της χώρας μας από την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία μέχρι τη Βουλγαρία. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί στα βουνά της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας, νότια μέχρι τον Παρνασσό. Απαντά σε φυλλοβόλα δάση οξιάς και κωνοφόρων και ανοιχτά αλπικά λιβάδια, στα 950-2600 μέτρα, όπου σχηματίζει μεγάλα χαλιά. Είναι ευρέως κοινό στη χώρα και θεωρείται είδος Χαμηλού Κινδύνου (LC). Προτιμά μέρη προσήλια και αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες. Γι’ αυτό πολλές φορές τον συναντάμε να ξεπροβάλλει μέσα από το χιονισμένο τοπίο. (πηγή: https://el.wikipedia.org, φωτο: http://votaniki.gr)
Μεγάλη η ζήτηση για τον κρόκο Κοζάνης
Ο κρόκος Κοζάνης, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις αγορές του εξωτερικού, με το προϊόν να είναι τοποθετημένο στα ράφια μεγάλων αλυσίδων λιανικής. Είναι προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και σήμερα, το αποκλειστικό δικαίωμα συλλογής, συσκευασίας και διακίνησης του προϊόντος, έχει ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης, ο οποίος ιδρύθηκε το 1971 και απαρτίζεται από 1.000 μέλη, τα οποία έχουν αναλάβει να καλλιεργούν το φυτό αυτό.
«Εμπορικά υπάρχει μεγάλη ζήτηση, την οποία όμως δεν είμαστε σε θέση να καλύψουμε αφού οι δύο τελευταίες χρονιές η παραγωγή ήταν μειωμένη», επισημαίνει ο κ. Μητσόπουλος, σημειώνοντας ότι πρωταρχικός στόχος του Συνεταιρισμού είναι «η κάλυψη των αγορών εντός και εκτός συνόρων, αλλά και η τοποθέτηση του επώνυμου κρόκου Κοζάνης ως τυποποιημένο προϊόν σε αλυσίδες λιανικής».
Μεγαλύτερες αγορές για τον κρόκο Κοζάνης είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελβετία. «Πρόκειται για δύο νέες και καλές αγορές, όπου η συνεργασία μας ξεκίνησε πέρσι και στις οποίες κατευθύνεται μόνο τυποποιημένο προϊόν. Παλαιότερα πουλούσαμε χύμα προϊόν για να γίνει η συσκευασία στις χώρες των παραληπτών. Πλέον η τυποποίηση γίνεται στις δικές μας εγκαταστάσεις, καθώς η επένδυση μας μέσω του προγράμματος έξυπνη μεταποίηση, του νέου μηχανολογικού εξοπλισμού, μας επιτρέπει να ικανοποιούμε όλα τα αυστηρά πρότυπα, που απαιτούν τέτοιες συνεργασίες», τονίζει στον ΟΤ ο κ. Μητσόπουλος.
Συνολικά εξαγωγές γίνονται σε 24 χώρες, ανάμεσά τους η Αυστραλία, η Ιαπωνία, το Βιετνάμ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και χώρες της Ευρώπης. (Πληροφορίες: https://www.ot.gr)
