Από την εθελόντρια Βούλα Σούκη που άλλαξε την ιστορία του χωριού
Η αρχική ίδρυση του οικισμού δεν είναι προσδιορισμένη. Από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, αρχίζει η συστηματική κατασκευή κατοικιών από ντόπιους, εύπορους μετανάστες της Αμερικής. Η πολεοδομική διάρθρωση και οργάνωση του οικισμού είναι αποτέλεσμα της ανώνυμης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και λαϊκής τέχνης, προσαρμοσμένης στον τόπο , στο τοπίο και στις καιρικές συνθήκες.
Ιστορικά ο οικισμός συνδέθηκε άμεσα με την Νεότερη Πολεμική Ιστορία της Ελλάδας λόγω της δράσης της Εθνικής Αντίστασης, κυρίως με την εγκατάσταση της Συμμαχικής Βρετανικής Ομάδας Ειδικών Δυνάμεων (αποστολή «Harling»), με επικεφαλής τους αξιωματικούς Εddie Myers και Chris Woodhouse και την στοχευμένη και θρυλική επιχείρηση, της ανατίναξης της Σιδηροδρομικής Γέφυρας του Γοργοπόταμου το1942, η οποία χαρακτηρίζεται από τον Winston Churchill ως η σπουδαιότερη μέχρι τότε δολιοφθορά και μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανυψώνοντας το ηθικό του δοκιμαζόμενου Ελληνικού Λαού. Στις 10 Μαρτίου 1944 συγκροτείται η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α), γνωστή ως “Κυβέρνηση του Bουνού”, η οποία ορκίστηκε και συνεδρίασε στο Δημοτικό Σχολείο του Οικισμού (σημερινό Μουσείο Εθνικής Αντίστασης) και η Βίνιανη γίνεται «πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας». Ο οικισμός πυρπολήθηκε και κάηκε από τους γερμανούς (καταστροφή 40 σπιτιών) τον Αύγουστο του 1944.
Το τέλος του οικισμού
Το τέλος του οικισμού της Βίνιανης επήλθε με τους καταστροφικούς σεισμούς της Ευρυτανίας τον Φεβρουάριο του 1966. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε σταδιακά από τους κατοίκους όχι λόγω των καταστροφών που υπέστησαν πολλές από τις κατοικίες αλλά λόγω του αυθαίρετου, χωρίς γεωλογική μελέτη χαρακτηρισμού του ως ‘ μερικώς κατολισθαίνοντος οικισμού και μετακινητέου ‘. Η δημιουργία του νέου οικισμού ‘Νέα Βίνιανη‘ σε απόσταση 5 χιλιομ. απετέλεσε την ταφόπετρα της Β. διότι το ενδιαφέρον των αιρετών επικεντρώθηκε στον νέο οικισμό, η αδιαφορία τους και πολιτικό-προσωπικές τους επιλογές έδωσαν όσο χώρο επιζητούσαν επιτήδειοι με εμπεδομένη φιλοσοφία τσιφλικά, να επεκταθούν τόσο όσο επιθυμούσαν με αποτέλεσμα ο οικισμός να μετατραπεί σε μια απέραντη στάνη, με εκατοντάδες αιγοπρόβατα, βοοειδή και χοίρους στα παραβιασμένα ιστορικά σπίτια, ανελέητες καταστροφές στις στέγες και στις ευάλωτες τοιχοποιίες, με κουφάρια ζώων σε αποσύνθεση μέσα και έξω από αυτά, σωρούς κοπριάς και δυσοσμία, με σπατάλη, κατάχρηση και όχι χρήση των φυσικών πόρων. Η Βίνιανη χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «ιστορικός τόπος» με την Υπουργική Απόφαση του 1988 λόγω του αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει και λόγω της άμεσης σύνδεσής της με τη νεότερη Ελληνική Ιστορία.
Ως πολίτης από το 1996 που γνώρισα το χωριό. Από ντροπή και σεβασμό στον τόπο και τον επισκέπτη ως εθελόντρια κινητοποιήθηκα υποτονικά από το 2010-2015, και έκτοτε σχεδόν σε καθημερινή βάση με δεκάδες ταξίδια για συναντήσεις , εκατοντάδες έγγραφα και emails, αθροιστικά εκατοντάδες φωτογραφίες προς πολιτικά πρόσωπα και αρμόδιους φορείς. Προσπάθησα όσο μπορούσα με προσωπική χειρονακτική εργασία (καθαρισμούς, δενδροφυτεύσεις, σηματοδοτήσεις, βαψίματα, κλπ,) να αλλάξω την παρακμιακή της εικόνα. Έδωσα μεγάλο βάρος στην επικοινωνία του προβλήματος, έγιναν πολλές σχετικές δημοσιεύσεις, κράτησα την Βίνιανη στην επικαιρότητα για 12 χρόνια, άνοιγε το Μουσείο για σεμινάρια, παραστάσεις, εκθέσεις, και τελευταία χρησιμοποιώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σαν εργαλεία υπέρ της Βίνιανης. Απόλυτα και πανευτυχής επειδή παρά τις ανείπωτες αντιδράσεις και καταστάσεις που αντιμετώπισα όλα αυτά τα χρόνια ο εθελοντισμός έκανε το θαύμα του.
Εν αναμονή του αποχαρακτηρισμού
Ο αποχαρακτηρισμός ως ‘ οικισμού κατολισθαίνοντος’, αν γίνει, θα ανακουφίσει την κατάσταση. Θα έδινε μία προοπτική στον οικισμό τον οποίο αυθαίρετα βάφτισαν κατολισθαίνοντα χωρίς να έχει υπάρξει κατολισθητικό φαινόμενο. Δυστυχώς η πολιτεία δεν αντέδρασε στο αίτημα του πρώην Δημάρχου κ. Μπαμπαλή, του νυν κ. Καρδαμπίκη και δικό μου να προχωρήσει σε αποχαρακτηρισμό με τροπολογία νόμου στην Βουλή, διαδικασία μη χρονοβόρα και μη κοστοβόρα. Παρά τον καταιγισμό εγγράφων που δέχθηκε κάθε αρμόδιος και μη, σε κάθε βαθμίδα της Διοίκησης, ακόμη και οι δύο τελευταίοι πρόεδροι της Δημοκρατίας, δεν ενέδωσαν στο να απαλλάξουν τον οικισμό από το βάρος που του φόρτωσαν πριν 55 χρόνια και τον κατέστρεψε. Ο ΔΑ λοιπόν είναι εκείνος που θα προχωρήσει στην διαδικασία του αποχαρακτηρισμού και δεν το βλέπω. Ο αποχαρακτηρισμός δεν προχωράει διότι ο ΔΑ δεν θέλει να δαπανήσει. Η διαδικασία πάγωσε όταν ελήφθη η προσφορά του γεωλόγου τον 09/2020. Οπότε με φειδώ το ‘Ο αποχαρακτηρισμός προχωράει ‘ που ακούστηκε ξανά το 2021, και ήταν καραμέλα στο στόμα κάθε πολιτικού μέχρι το 2014.
Αισιοδοξώ ότι ο Δ.Α. θα καταφέρει να δημοπρατήσει και υλοποιήσει το έργο του Μουσείου, οπότε θα σωθεί το δένδρο-Μουσείο. Όσο για την σωτηρία του Δάσους -Οικισμού Βίνιανης, υπό προυποθέσεις. Είμαι αισιόδοξη, α)εφόσον παραμερίσουν οι πολιτικοί κυρίως οι της τοπικής αυτοδιοίκησης, β) αναγκαστούν να εξασφαλίζουν κονδύλια για αποκαταστάσεις που οφείλονται σε δικά τους λάθη, παραλείψεις και αδιαφορία, να διαπαιδαγωγηθούν και να διαπαιδαγωγήσουν τους πολίτες ώστε να εφαρμοστεί το πλαίσιο προστασίας του Μνημείου γ) η υπηρεσία Νεότερων Μνημείων του ΥΠΠΟ να είναι περισσότερο παρούσα με ρεαλισμό και ευελιξία στην Β., δ) να δοθεί η δυνατότητα και βοήθεια να δράσουν φορείς ή εθελοντές οι οποίοι διαχρονικά είναι αποτελεσματικοί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκόσμια αφού η εσωστρέφεια και οι επιλογές-προτεραιότητες των πολιτικών δεν αποτελούν το ασφαλέστερο σωσίβιο. Θα αναφερθώ στην αναβίωση του εγκαταλελειμμένου από το 1960 Pendetatillo στην Καλαβρία της Ν. Ιταλίας, το οποίο αναβιώνει χάρη στην προσπάθεια εθελοντών που ξεκίνησαν την δεκαετία του 80 την μακρά διαδικασία σωτηρίας του, με εκπληκτικά αποτελέσματα, μέχρι και την διοργάνωση δύο φεστιβάλ κάθε καλοκαίρι.
