Ο κισσοστεφάνωτος Διόνυσος της Ευρυτανίας
Το άγαλμα αυτό του 2ου π.Χ. αιώνα, που έφερε στο φως η σκαπάνη του χωρικού Κ. Ι. Τσιούνη στο χωριό Χόχλια το 1935, βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και θεωρείται από τα σπουδαιότερα εκθέματά του. Το χωριό θεωρείται μια από τις πιθανολογούμενες θέσεις της αρχαίας Οιχαλίας, πρωτεύουσας της Ευρυτανίας, που μέσα από παραφθορά του ονόματος έγινε Χόχλια. Κατά καιρούς ανακαλύφθηκαν, επίσης, εκεί αρχαιολογικά ευρήματα οικιακής και πολεμικής χρήσης, στην περιοχή του λόφου “Γλα”.
Ο Θησαυρός του Καρπενησίου
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σύνολο 44 αντικειμένων, 9 εκ των οποίων βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη και τα 35 στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών όπου και εκτίθενται σε δύο προθήκες της αίθουσας 42, στο πίσω μέρους του μουσείου. Τα αντικείμενα αποτελούν δωρεά εν έτει 1957 της Ελένης Σταθάτου, στην κατοχή της οποίας είχαν περιέλθει το 1929, από αρχαιοπώλη των Αθηνών. Κατά ανεξακρίβωτη μαρτυρία του αρχαιοπώλη, ο θησαυρός των χρυσών αντικειμένων βρέθηκε στον Καρπενήσι. Ωστόσο, οι ακριβείς συνθήκες της εύρεσής τους δεν είναι γνωστές.
Η παλαιοχριστιανική του Αγίου Λεωνίδη
Στις παρυφές του χωριού Κλαυσί, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Καρπενήσι, βρίσκεται το σημαντικό παλαιοχριστιανικό μνημείο, αυτό του Αγίου Λεωνίδη (επίσκοπος Αθηνών που μαρτύρησε στην Κόρινθο το 251 μετά Χριστού.) που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1955, όταν μετά από μια δυνατή νεροποντή ήρθαν στην επιφάνεια τα όμορφα ψηφιδωτά δάπεδά του. Στις ανασκαφές που ακολούθησαν (1957-1958) αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για τρίκλιτη βασιλική του 5ου αιώνα μ.Χ. με διαστάσεις 28 x 18 μέτρα και με πολύ αξιόλογα ψηφιδωτά με παραστάσεις ζώων, πτηνών, ψαριών και καλλιτεχνικών κεντημάτων. Ο ναός στη φάση μελέτης για την αποκατάσταση και ανάδειξή του.
Πηγές: Πάνος Ι. Βασιλείου: ‘Αρχαιολογικοί θησαυροί της Ευρυτανίας (προχριστιανικοί και μεταχριστιανικοί)’, Ioannis Elatos Makkas.
