Γράφει o Αλέξανδρος Χουλιαράς

Σήμερα με δυσκολία γράφω δυο καλές κουβέντες για τον -όπως μας έλεγαν- αδυσώπητο εχθρό του ελληνικού Γένους. Θα διακινδυνεύσω να μιλήσω για τον Έλληνα που έκρυβε μέσα του ο Αλή πασάς.

Κατ΄ αρχήν ήταν γιος της Ελληνίδας διαβόητης Χάμκως, με αποτέλεσμα η μητρική του γλώσσα να είναι ελληνική, από τον πατέρα του ήταν μουσουλμάνος Αλβανός δηλ. Τουρκαλβανός. Υπό αυτήν την έννοια ήταν τουλάχιστο δίγλωσσος. Η γλώσσα που χρησιμοποιούσε επίσημα στην αυλή του και στο πασαλίκι του ήταν η ελληνική και μάλιστα η καθομιλουμένη (στο ελληνικό κράτος αυτό έγινε πραγματικότητα μετά από 200 χρόνια). Και τούτο σε αντίθεση με τους ομοεθνείς του χριστιανούς Αρβανίτες, οι οποίοι είχαν κατακλύσει την Ελλάδα και μιλούσαν μόνο αλβανικά (αρβανίτικα), όπως για παράδειγμα ο Ανδρούτσος, οι Μποτσαραίοι, η Μπουμπουλίνα, ο Μιαούλης κ. ά.

Ο Αλής τυπικά ήταν μουσουλμάνος, ουσιαστικά όμως ήταν άθρησκος. Δήλωνε: “Καλός ο Μωάμεθ, καλός κι ο Χριστός, αλλά καλύτερος ο Αλής”. Είχε σε μεγάλη υπόληψη τους περιπλανώμενους μουσουλμάνους δερβίσηδες και τους χριστιανούς ιεραπόστολους. Είχε ιδιαίτερη αδυναμία στον Πατροκοσμά, του οποίου προσκύνησε το σκήνωμα, όταν το έφεραν στα Γιάννενα.

Ο Αλής διέβλεπε την σταδιακή διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, γι΄ αυτό ο απώτατος πολιτικός του στόχος ήταν να φτιάξει ένα δικό του κράτος με πρωτεύουσα τα Γιάννενα.

Ήταν Ευρωπαϊστής και μάλιστα λάτρης του Μεγάλου Ναπολέοντα, γι΄ αυτό και διατηρούσε πολύ καλές διπλωματικές, αλλά και πολιτιστικές και οικονομικές σχέσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) και πολλοί Ευρωπαίοι περνούσαν από το σαράι του, για να δουν από κοντά το «Λιοντάρι της Ηπείρου», όπως έλεγαν.

Όποιος Ευρωπαίος, ερχόταν στα Γιάννενα, τον υποδέχονταν οι κρεμασμένοι στο θρυλικό πλάτανο και τα παλουκωμένα φρεσκοκομμένα κεφάλια στην είσοδο του παλατιού του. Σε κάποιον που ρώτησε γι΄ αυτή του την “αυστηρότητα” είπε: «Ακόμα δεν ξέρεις τους Έλληνες και τους Αρβανίτες, αν κρεμάσεις έναν, ο αδερφός του θα τον κλέβει κρεμασμένον κι αν κάψεις ζωντανό τον πατέρα, ο γιος θα ληστέψει και θα πουλήσει τις στάχτες του».

Του είπαν ότι στην Αγγλία δεν μπορεί ούτε ο βασιλιάς να αποφασίσει για το θάνατο ενός πολίτη. Τα δικαστήρια μπορούν να στείλουν στην κρεμάλα και τον ίδιο το βασιλιά. Η χώρα διοικείται με βάσει το Σύνταγμα. Έτσι κάποτε ο Αλής υποσχέθηκε κι αυτός Σύνταγμα στο πασαλίκι του. Τότε οι μισθοφόροι Σκεπατάρηδες (Τουρκαλβανοί) ρώτησαν αν θα αυξηθεί ο μισθός τους και οι Τούρκοι με τους Χριστιανούς αναρωτήθηκαν πως θα ζήσει ο Κατής με το Κοράνι κι ο Δεσπότης με το Ευαγγέλιο.

Ο Αλής χρησιμοποίησε πολύ τους υπόδουλους Έλληνες. Οι επιστήμονες που υπηρετούσαν στο πασαλίκι του ήταν Έλληνες (γραμματικοί, γιατροί κ.λπ.) Όμως το κυριότερο απ΄ όλα ήταν η στρατιωτική εκπαίδευση που πήραν στην αυλή και στο στρατό του, όλοι σχεδόν οι Έλληνες οπλαρχηγοί, που αργότερα κράτησαν στα χέρια τους την ελληνική επανάσταση. Μόνο ο δικός μας ο Κατσαντώνης την πάτησε και τούτο γιατί, όπως λένε οι κακιές οι γλώσσες, ο Αλής τον βασάνισε και τελικά τον θανάτωσε, με σκοπό να του αποκαλύψει τις λίρες που θησαύρισε στην ένδοξη κλέφτικη ζωή του. Ο Αλής πλούτισε ως ληστής από τα νιάτα του και του ήταν αδιανόητο ο αρχικλέφτης των Αγράφων να μην είχε κάνει τη μπάζα του.

Η αντίστροφη μέτρηση για τον Αλή άρχισε όταν το 1820 ο Σουλτάνος έστειλε, υπό τον Χουρσίτ, 80.000 στρατό για να τον διαλύσει. Ο πόλεμος τελείωσε όταν ο Χουρσίτ το Γενάρη του 1822 του πήρε το κεφάλι.

Αυτή η ανταρσία του Αλή, στην Υψηλή Πύλη νομίζω ότι είναι η μεγαλύτερη προσφορά του στο Ιερό Αγώνα του ελληνικού έθνους. Για τούτο και μόνο ο Αλής έχει μια άτυπη θέση στο Ηρώο της Επανάστασής μας.