Πριν 58 χρόνια, βραδινές ώρες στις 22 Μαΐου 1963, εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη μια πολιτική εκ προθέσεως δολοφονία, με θύμα τον Αρκάδα βουλευτή της Ε.Δ.Α. από τις εκλογές του 1961, γιατρό, βαλκανιονίκη πρωταθλητή, Γρηγόρη Λαμπράκη. Ως ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Επιτροπής για την διεθνή ύφεση και ειρήνη», στην απαγόρευση της 1ης Μαραθώνιας πορείας στις 21 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, δεν πειθάρχησε, και αυτό το παρακράτος της Ακροδεξιάς δεν το συγχώρεσε. Αργά το απόγευμα της αποφράδας ημέρας (22/5), ενώ έβγαινε από τη συγκέντρωση, όπου ήταν ομιλητής για την «Ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό», στη Θεσσαλονίκη, δέχτηκε προσχεδιασμένη επίθεση από τους παρακρατικούς τραμπούκους, Μανώλη Εμμανουηλίδη και Σπύρο Γκοτζαμάνη, που ο τελευταίος οδηγούσε το …μοιραίο δολοφονικό τρίκυκλο. Λίγο πιο πριν είχε τραυματισθεί από άλλους παρακρατικούς, ο βουλευτής Ε.Δ.Α. Καβάλας, Γιώργος Τσαρουχάς.
Ο τραυματισμός του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν θανάσιμος και παρά τις προσπάθειες επιφανών γιατρών υπέκυψε μετά από πέντε ημέρες. Η δολοφονία προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Οι αυταρχικές πρακτικές της κυβέρνησης Ε.Ρ.Ε. του Κωνσταντίνου Καραμανλή και των Σωμάτων ασφαλείας, όχι μόνο ανέχονταν, αλλά εξέτρεφαν το ανεξέλεγκτο παρακράτος. Πάντως ο τότε πρωθυπουργός, το πρωί της 23ης Μαΐου που πήγε στο γραφείο του, δήλωσε εκείνο το αμίμητο: «Ποιος επί τέλους κυβερνά αυτή τη χώρα;», όπως αφηγήθηκε αργότερα ο αείμνηστος Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ήταν μια κυνική ομολογία για τις κυβερνητικές αδυναμίες και ευθύνες.
Κατά την διάρκεια της ανάκρισης όσο κι αν οι Αρχές ασφαλείας Θεσσαλονίκης προσπάθησαν να αποκρύψουν στοιχεία και να παρουσιάσουν την ανθρωποκτονία ως τροχαίο ατύχημα, έπεσαν πάνω σε ένα αδέκαστο και θαρραλέο Ανακριτή. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης, μετέπειτα Πρόεδρος Δημοκρατίας, εκτός των κατηγοριών για τους δυο παρακρατικούς δολοφόνους, στήριξε κατηγορίες για ηθική αυτουργία σε έξι Αξιωματικούς της Χωροφυλακής. Μεταξύ αυτών ήταν ο Υποστράτηγος Μήτσιου Κωνσταντίνος, οι Συνταγματάρχες Καμουτσής Ευθύμιος, Μιχάλης Διαμαντόπουλος και άλλα παρακρατικά άτομα.
Η δολοφονία Λαμπράκη αναζωογόνησε τον «Ανένδοτο Αγώνα» του Γεωργίου Παπανδρέου και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πτώση κυβέρνησης Καραμανλή τον ίδιο χρόνο. Η δίκη που ακολούθησε πολύ αργότερα για την υπόθεση αποδείχτηκε παρωδία. Για την δολοφονία και τον τραυματισμό του βουλευτή Γιώργου Τσαρουχά άρχισε η δίκη στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης στις 2 Οκτωβρίου 1966 και τελείωσε στις 30 Δεκεμβρίου. Από την πολιτική αγωγή είχαν διατυπωθεί κατηγορίες σε υψηλά ιστάμενα πρόσωπα για ηθική αυτουργία και ανοχή του παρακράτους, αλλά μπήκαν στο περιθώριο. Στον Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη επεβλήθησαν ποινές 11 και 8,5 ετών κάθειρξη αντίστοιχα. Για τους κατηγορούμενους έξι Αξιωματικούς ασφαλείας δεν επεβλήθη καμία ποινή, δεν κρίθηκαν ένοχοι παράβασης καθήκοντος. Από τους υπόλοιπους παρακρατικούς καταδικάστηκαν μόνο έξι σε ποινές φυλάκισης (πλημμεληματικές) μεταξύ αυτών και ο Ξενοφών Γιοσμάς, που τραυμάτισε τον Γιώργο Τσαρουχά, που δικάστηκε μόνο για «διατάραξη της κοινής ειρήνης». Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί, πως όλοι οι καταδικασθέντες αποφυλακίστηκαν πανηγυρικά μετά το πραξικόπημα των Απριλιανών. Παρακράτος και ελεγχόμενη Δικαιοσύνη σε όλο τους το μεγαλείο! Ο Γρηγόρης Λαμπράκης έμεινε σύμβολο αγωνιστικότητας και αντιφασισμού. Τα λόγια της Διδώς Σωτηρίου για την κηδεία του άφησαν διαχρονικά τον ήχο και το στίγμα τους: «Η Ελλάδα σύσσωμη στο πόδι. Όχι για ταφή, μα για Ανάσταση».
Κώστας Μπουμπουρής
Αστυν. Δ/ντής ε.α.-Συγγραφέας
(k.boubouris@yahoo.gr)
