Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας… ‘σωτηρίας’
Μόλις λίγα εικοσιτετράωρα από την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην Ευρυτανία και την αμφιλεγόμενη εκπομπή – συζήτηση στη Φουρνά, ένα νέο σχέδιο σωτηρίας εξαγγέλλεται επίσημα για την ελληνική ύπαιθρο από την ελληνική κυβέρνηση.
Το νέο σχέδιο συνοδεύεται από ψηφιακές πλατφόρμες, χαρτογραφήσεις και testimonials που υπόσχονται να μετατρέψουν την ερήμωση των βουνών σε success story. Με αφορμή την επίσκεψη του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Φουρνά Ευρυτανίας, όπου συνομίλησε με επτά νέους που επέλεξαν να εγκατασταθούν σε ορεινές περιοχές ανά την Ελλάδα, παρουσιάστηκαν οι κυβερνητικές «πολιτικές στήριξης» της αποκέντρωσης.
Ο Θανάσης Κοντογεώργης, κυβερνητικός συντονιστής, ανακοίνωσε με ενθουσιασμό την έλευση μιας ψηφιακής πλατφόρμας, εντός του 2025, που θα χρησιμεύει ως εργαλείο διασύνδεσης, ενημέρωσης και έμπνευσης για την εγκατάσταση πολιτών στα βουνά και τα χωριά. Θα περιέχει επίσης πληροφορίες για υποδομές και εργασία, δεδομένα για στέγαση και μετακίνηση, ακόμη καιαφηγήσεις νέων που «τα κατάφεραν».
Στην πράξη, πρόκειται για μια ακόμα κεντρικά σχεδιασμένη πρωτοβουλία, που ξεκινάει από την έναρξη της πλατφόρμας https://relocation.vouchers.gov.gr, για την υποβολή αιτήσεων μετεγκατάστασης στον Βόρειο Έβρο. Το μέτρο παρουσιάζεται ως απτό παράδειγμα «εφαρμοσμένης πολιτικής», αν και προς το παρόν περιορίζεται σε έναν αποσπασματικό γεωγραφικό στόχο, χωρίς σαφή πρόβλεψη κλιμάκωσης ή αξιολόγησης.
Όσα προηγήθηκαν στη Φουρνά
Πριν από τις επίσημες ανακοινώσεις της κυβέρνησης για την πλατφόρμα διαχείρισης του σχεδιασμού αποκέντρωσης της επαρχίας, είχε προηγηθεί η επίσκεψη του Πρωθυπουργού στη Φουρνά το απόγευμα της Τετάρτης. Το περιεχόμενο όσων συζητήθηκαν στη Φουρνά είναι ουσιαστικά ο ‘προάγγελος’ όλων των επίσημων εξαγγελιών της κυβέρνησης λίγες μέρες μετά, που μάλλον δε δείχνουν να έγιναν καθόλου τυχαία και για την ακρίβεια μάλλον δεν εμπνεύστηκαν από το πρότυπο της Φουρνάς, αλλά αποτελούν έναν συγκεκριμένο στοχευμένο και συγκροτημένο σχεδιασμό της κυβέρνησης που πάτησε στο παράδειγμα του ευρυτανικού χωριού για να επικοινωνήσει το νέο της σχεδιασμό.
Η κυβέρνηση φαίνεται να κατανοεί ότι η πολιτική για τις ορεινές περιοχές δεν μπορεί πλέον να είναι απλώς υποσημείωση στη γενική περιφερειακή πολιτική. Με φόντο τα άδεια σπίτια της Φουρνάς Ευρυτανίας, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να μιλήσει για… «ξαναζωντάνεμα» της υπαίθρου. Μια επίσκεψη με συμβολισμούς και συνομιλητές-παραδείγματα προς μίμηση: νέοι άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις πόλεις για να ζήσουν σε μικρά, ορεινά χωριά.
Την συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Δημήτρης Κυριαζής – που προσπάθησε να δώσει την εικόνα ενός ρεαλιστικού σχεδίου για τις ξεχασμένες γωνιές της χώρας, συνομιλώντας με εκπροσώπους ΑΜΚΕ, ΜΚΟ και ΚΟΙΝΣΕΠ από διάφορα σημεία της χώρας.
Ο Πρωθυπουργός φάνηκε να είναι απολύτως ενημερωμένος και καλά διαβασμένος για όλα τα ζητήματα που αφορούν τους ανθρώπους που θέλουν να επιλέξουν την επαρχία για την προοπτική μιας καλύτερης ζωής αλλά και τα αντικειμενικά προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος ζώντας στην επαρχία. Στην κατά τη διάρκεια της συνομιλίας που είχε ανέφερε χαρακτηριστικά:
‘‘Θα χρειαστεί και μια κεντρική οργάνωση. Και εγώ θέλω να δημιουργήσω και στο δικό μου το γραφείο, στη Γραμματεία της Κυβέρνησης, όπου κάνουμε μια μεγάλη δουλειά να δούμε γενικά τα ζητήματα της περιφερειακής ανάπτυξης, μια πιο μικρή ευέλικτη δομή που θα μπορεί να συντονίζει και να μιλάει με διάφορα υπουργεία.
Γιατί εδώ, ας πούμε, αγγίξαμε θέματα τα οποία ακουμπούν πολλά διαφορετικά Υπουργεία: τα φορολογικά ζητήματα που ακουμπούν το Υπουργείο Οικονομικών, τα ζητήματα της παιδείας, της υγείας. Αυτά απαιτούν συχνά έναν κεντρικό συντονισμό και μια εστίαση σε θέματα τα οποία είναι μικρά. Πολλές φορές είναι πολύ εύκολο να τα κάνουμε, αρκεί κάποιος να μας ευαισθητοποιήσει και να το βάλουμε σε έναν κεντρικό προγραμματισμό.’’
Αναφέρθηκε χωριστά στο παράδειγμα των Αγράφων:
‘‘Στην περίπτωση τη δική σας έχει γίνει αυτό σε καλό βαθμό. Δηλαδή, βρέθηκαν τρεις Δήμοι, συνενώθηκαν, δύο Περιφέρειες, γιατί είναι Περιφέρεια Στερεάς και Περιφέρεια Θεσσαλίας, καθίσαμε κάτω, με τη δική μας κεντρική καθοδήγηση βγάλαμε ένα χρηματοδοτικό εργαλείο και μας υπέδειξαν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι ποιες είναι οι προτεραιότητες.
Γιατί κι εμείς, ας πούμε, στη δική σου την περίπτωση, στην Ορεινή Αργιθέα, όταν χτύπησε ο «Ιανός» καταστράφηκαν τα πάντα. Δηλαδή, δώσαμε παραπάνω -και αυτό το πήραμε πάνω μας εμείς- από 120 εκατομμύρια για να ξαναφτιάξουμε το οδικό δίκτυο της Ορεινής Αργιθέας.’’
Πλήρως εναρμονισμένη με τις σκέψεις του Πρωθυπουργού, αλλά και με τις μετέπειτα Μέσα σε λίγο εικοσιτετράωρα, επίσημες εξαγγελίες της κυβέρνησης ή δασκάλα της Φουρνάς και πρόεδρος της ΑΜΚΕ ‘Νέα Ζωή στο Χωριό’ κα Παναγιώτα Διαμαντή, ουσιαστικά προανήγγειλε τα όσα θα ανακοίνωνε επίσημα τις επόμενες μέρες το υπουργείο.
Συγκεκριμένα πρότεινε τη δημιουργία πλατφόρμας που θα λειτουργεί ως συντονιστικό μέσο για τη διαχείριση όλης της στρατηγικής δράσης για την επανακατοίκηση των χωριών της υπαίθρου της χώρας. Συγκεκριμένα η κυρία Διαμαντή προς το τέλος της εκπομπής ανέφερε χαρακτηριστικά:
‘‘Δυστυχώς, όταν περνάει από το Δήμο και την Περιφέρεια πάντοτε «πέφτουμε», όταν δοθεί εκεί η απόφαση, στο γιατί να ευεργετηθεί το ένα το χωριό και όχι το άλλο. Αυτό είναι ένα θέμα που δεν πρέπει καθόλου να μπούμε σε αυτό το κομμάτι.
Επίσης είναι πάρα πολύ μεγάλα τα γραφειοκρατικά ζητήματα, δηλαδή εμείς εδώ που κάνουμε μία πολύ συντονισμένη προσπάθεια, που δεν είναι μόνο επιχειρηματική, είναι κοινωνική. Έχουμε στο πλευρό μας και τον Δήμο και την Περιφέρεια, αλλά βλέπουμε ότι και οι ίδιοι οι άνθρωποι, δηλαδή, για τα στεγαστικά που λέγατε, εμάς ο Δήμαρχός μας έχει κάνει αίτηση από 20 Οκτωβρίου για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με δασικά κτίρια που είναι 30 χρόνια κλειστά, δασικές οικίες και το παλιό Δασαρχείο. Ο άνθρωπος δεν έχει λάβει απάντηση. Δηλαδή, δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ότι και ο Δήμος και η Περιφέρεια, η βουλευτής μας, ας πούμε, είναι γιατρός η ίδια, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη, προφανώς, σε θέματα υγείας, και έχουμε 18 από τα 22 ιατρεία αστελέχωτα.
Καταλαβαίνετε, δηλαδή, δεν είναι ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν καλά την δουλειά τους. Είναι ότι πρέπει να δημιουργηθεί αυτό το σχήμα, να είναι ευέλικτο, άμεσα όμως αποφασιστικό και να συντονίζει.
Ξεκινάμε από το χωριό. Για να δούμε, έχετε αυτές τις προτάσεις και αυτά που μπορούν να γίνουν. Δημιουργείστε μια πλατφόρμα όπου θα βάλουμε τι παρέχει το χωριό, να κάνουμε μια χαρτογράφηση, τι δυνατότητες έχει, ποιο είναι το κόστος ζωής, ποιες είναι οι επαγγελματικές δυνατότητες. Και αντίστοιχα, από την άλλη πλευρά, ένα μητρώο, ποιοι άνθρωποι θέλουν να αποκεντρωθούν.’’
Ο επίλογος άνηκε στον Πρωθυπουργό ο οποίος τόνισε ότι θα προχωρήσουμε εκεί όπου οι τοπικές κοινωνίες είναι έτοιμες: ‘‘Προφανώς είναι δύσκολο να πεις ότι το κάνεις για όλα τα χωριά της Ελλάδας. Αλλά θα το κάνουμε εκεί που μπορούμε να συνεργαστούμε με την τοπική κοινωνία και εκεί που θα έχουμε αρκετά ερεθίσματα και ώριμες συνθήκες για να μπορούμε να έχουμε κάποιο αποτέλεσμα.’’
Τα παραλειπόμενα
Μελανό σημείο στην επικοινωνιακή διαχείριση η παράκαμψη των Ευρυτάνων και μάλιστα ανθρώπων που έχουν επιστρέψει και ζουν στα χωριά της Ευρυτανίας, κάνουν οικογένειες και επενδύουν επιχειρηματικά σε αυτά, στηρίζοντας εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια τον έρημο τόπο τους. Δυσαρέσκεια έφερε η απόφαση του Πρωθυπουργού και του επιτελείου του να διοργανώσει μια συζήτηση – εκπομπή ‘κεκλεισμένων των θυρών’ με ανθρώπους από την Πελοπόννησο ή από άλλες περιοχές της χώρας, που παρά την αισιόδοξη χροιά της, δεν έψαξε ουσιαστικά να βρει ποιοι είναι αυτοί που έχουν κάνει αποκέντρωση στον τόπο που επισκέπτεται και αποτελούν φωτεινά παραδείγματα μιας και τόσα χρόνια δεν περιμένουν ούτε επιδοτήσεις, ούτε κίνητρα αλλά γύρισαν πίσω ή έμειναν εδώ από αγάπη για τον τόπο τους. Οι διαμαρτυρίες των ίδιων των κατοίκων του χωριού πολλές, οι οποίοι δεν είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν για τον τόπο τους και την εμπειρία του εγχειρήματος να δεχτούν οικογένειες στον τόπο τους τον τελευταίο χρόνο, παρά μόνο δια στόματος της δασκάλας του χωριού κας Παναγιώτας Διαμαντή, η οποία υπηρέτησε δυο χρόνια στο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο Φουρνάς και την επόμενη σχολική χρονιά φεύγει από τον νομό, πηγαίνοντας σύμφωνα με πληροφορίες στο Βόλο.
‘‘Άνθρακες ο θησαυρός’’ λένε οι ντόπιοι
Χαρακτηριστική της περιρρέουσας ατμόσφαιρας η ανάρτηση της σελίδας του χωριού Fourna Evritanias στο facebook που αναφέρει:
«Επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην Ευρυτανία και ιδιαίτερα στη Φουρνά στις 16/07/2025.Επί της ουσίας, άνθρακες ο θησαυρός!!! Επικοινωνιακό σόου χωρίς κάποια ουσιαστική εξαγγελία και δέσμευση για ανάπτυξη και αντιστροφή της πορείας κατάρρευσης της περιοχής!Μια πολιτικάντικη και παλιάς κοπής φιέστα, χωρίς ουσιαστικό μελλοντικό αντίκρισμα!Όσον αφορά τις τοπικές πρωτοβουλίες, θεμιτές, επιθυμητές και ενίοτε αναγκαίες και σημαντικές. Αρκεί να μην έχουν ιδιοτελή κίνητρα και να μην συντελούνται ερήμην του συνόλου των τοπικών κοινωνιών, διότι έτσι δεν έχουν μέλλον και προοπτική!».
Η ανάρτηση αποτυπώνει τον προβληματισμό των κατοίκων της Ευρυτανίας για το αν οι προθέσεις μπορούν να περάσουν από τα σχέδια στην πράξη ή θα παραμείνουν μόνο ευχολόγια ή στη χειρότερη ακόμα, έχουν κάποια άλλη στόχευση που προς το παρόν δεν διαφαίνεται. Το μόνο σίγουρο ότι η επίσκεψη του Πρωθυπουργού στη Φουρνά δεν πέρασε απαρατήρητη και ξεκίνησε έναν κύκλο συζητήσουν και για την περίπτωσή της ως πρότυπο αποκέντρωσης, αλλά και για το οποίο θα είναι πραγματικά το μέλλον των μόνιμων κατοίκων την επόμενη δεκαετία.
Η ρητορική
Η ρητορική του ενδιαφέροντος για την ορεινή Ελλάδα είναι εδώ και χρόνια σταθερή – όσο και ανέξοδη. Το πραγματικό ζητούμενο όμως είναι άλλο: θα υπάρξει επένδυση σε υπηρεσίες υγείας, σε σχολεία, σε δρόμους και δημόσια συγκοινωνία; Ή θα συνεχίσουμε να μιλάμε για «ανάπτυξη» σε τόπους όπου ένας τραυματισμός μπορεί να γίνει μοιραίος από την έλλειψη γιατρού, και η σύνδεση με το διαδίκτυο είναι πιο δύσκολη απ’ ό,τι με τον ΟΤΕ του 1998;
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ξεχωρίζει η ανάρτηση της Γιώτας Διαμάντη, της δασκάλας από τη Φουρνά και πρόεδρο της ΑΜΚΕ ‘Νέα ζωή στο χωριο’ που έσπευσε να σχολιάσει με αισιοδοξία τις εξαγγελίες του κ. Κοντογεώργη:
«Με μεγάλη χαρά διάβασα την ανάρτηση του κ. Κοντογεώργη…» σημειώνει, για να προσθέσει όμως το πιο κρίσιμο:
«Μένει να δούμε την υλοποίηση, με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες κάθε περιοχής».
Πράγματι. Γιατί οι εξαγγελίες – όσο «διαδραστικές» και αν είναι – δεν φέρνουν από μόνες τους κατοίκους στα άδεια σπίτια, μαθητές στα άδεια σχολεία, γιατρούς στα Κέντρα Υγείας. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη χάρτη, αλλά η έλλειψη βούλησης να γίνουν τα στοιχειώδη: να αναστηλωθεί αυτό που συστηματικά υποβαθμίστηκε.
#SaveAgrafa# και αντιδράσεις
Για τις ανεμογεννήτριες μίλησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη Φουρνά τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Και ξέρεις ότι εμείς κάναμε, να το πούμε και αυτό, την έννοια των «Απάτητων Βουνών», δηλαδή βουνά στα οποία δεν μπορεί να γίνει τίποτα και δεν μπορεί να ανοιχτεί ούτε καινούργιος δρόμος, γιατί και οι δρόμοι μερικές φορές κάνουν μεγάλη ζημιά. Και βέβαια τον περιορισμό… Θέλουμε, εγώ θέλω να το τονίσω, χρειαζόμαστε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, χρειαζόμαστε ανεμογεννήτριες, αλλά όχι παντού και όχι στα ψηλά μας βουνά, γιατί από ένα σημείο και πέρα η επιβάρυνση στο τοπίο είναι πολύ μεγάλη. Έχουμε μέρη να τις βάλουμε χωρίς να έρθουν σε σύγκρουση με τα εικονικά μας τοπία, ειδικά τα ψηλά μας βουνά».
Παρά τις καλές προθέσεις του Πρωθυπουργού να προλάβει να προβάλει την οικολογική του ευαισθησία, μεγάλες αντιδράσεις ξεσήκωσε η κίνηση μιας εκ των συνεντευξιαζόμενων, της κας Κοϊμτζίδου που ζει στο Πετρίλο Αργιθέας, να δώσει ένα γαλάζιο μπλουζάκι με το σύνθημα #SaveAgrafa# δώρο στον Πρωθυπουργό. Μέλη του κινήματος αντέδρασαν σθεναρά κάνοντας λόγο για ξεπούλημα των ιδανικών της διάσωσης των Αγράφων από τα αιολικά πάρκα, από τα οποία ακόμη κινδυνεύουν μιας και τα ‘απάτητα βουνά’ περιλαμβάνουν ένα μικρό σχετικά μέρος τους και αμαύρωσης του συνθήματος #SaveAgrafa# σε ένα στημένο επικοινωνιακό σόου, όπως τονίζουν.
