Η φιλτάτη συνάδελφος συγγραφέας και συμπατριώτισσα εξ Άμπλιανης Ευρυτανίας, Βιολέττα Χασσάνου, με “σύστησε” στον εξαίρετο συγγραφέα Μιχάλη Στρατουδάκη με την αρθρογραφία του στην εφημερίδα “Συνταξιοδοτική”. Όλα τα άρθρα του εν λόγω συγγραφέα είναι άκρως ενδιαφέροντα και στηρίζονται σε ενδελεχή έρευνα από ιστορικής και κοινωνικής πλευράς.
Ένα παλιό του άρθρο “Στο Κιλερέρ και τον Θεσσαλικό κάμπο…” μου προξένησε ιδιαίτερη εντύπωση με την περιγραφή της ζωής εκείνων των κολίγων μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα :
“…Η ζωή των κολίγων ήταν τραγική, σχεδόν πρωτόγονη. Κατοικούσαν μέσα σε πλινθόκτιστα χαμόσπιτα, το δε πάτωμα ήταν στρωμένο με κοπριές βοδιών. Εκεί κοιμόταν. Δίπλα σταβλίζονταν άλογα και γελάδια. Οι ασθένειες θέριζαν. Οι γυναίκες γεννούσαν στα χωράφια. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά πάνω σε ψάθες. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτά τα δράματα των φτωχών κολίγων. Υποχρεούντο να στείλουν ένα ”θήλυ μέλος”, για να ζυμώνει και να ψήνει το ψωμί του επιστάτη, δηλαδή του εκπροσώπου του γαιοκτήμονα, λείψανον του δικαιώματος της πρώτης νυχτός! Ο τσιφλικούχος εξουσίαζε το σώμα των γυναικών και των θυγατέρων των κολίγων. Όταν δε τον υποδέχονταν επισήμως, εσύροντο γονυπετείς, εκτύπουν το χώμα με το πρόσωπον τρεις φορές και του φιλούσαν το αριστερό του πόδι. Αυτές τις αισχρότητες δεχόταν από πειναλέους και υπέρκοπους αγρότες.
Σχετικώς με τους τσιφλικάδες, αυτοί τους παραχωρούσαν την καλλιεργήσιμη γη, την καλύβα για να μένει αυτός και τα ζώα του και τον απαιτούμενον σπόρον. Η εργασία του κολίγου που ήταν συνεχής όλο τον χρόνο, το όργωμα με τα ζώα των απέραντων στρεμμάτων και τα Ησιόδεια άροτρα, το θέρισμα, το αλώνισμα και όλη η εργασία, εθεωρείτο ίση με του τσιφλικά που του έδωσε το χωράφι και έτσι έπαιρνε την μισή παραγωγή. Εργασία απερίγραπτη. Έσοδα περιορισμένα…”
Από τα μέσα του 19ου αιώνα που απελευθερώθηκε η Θεσσαλία μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, το λάθος των ελληνικών κυβερνήσεων εκείνης της εποχής να συνεχίσουν το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, παραμελώντας τα δικαιώματα των κολίγων βάσει του οθωμανικού δικαίου καλλιέργησε την εξέγερση των κολίγων. Τον Μάρτη του 1910 με πρωτεργάτη τον ακτιβιστή αγρότη Μαρίνο Αντύπα εξεγέρθηκαν οι αγρότες ενάντια στα διευρυμένα προνόμια των τσιφλικάδων και τον περιορισμό των δικαιωμάτων τους. Η σύγκρουση με δυνάμεις της Χωροφυλακής στο χωριό Κιλελέρ είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο και των τραυματισμό πολλών αγροτών. Η εξέγερση εκείνη και η θυσία των αγροτών άλλαξε σταδιακά τη ζωή τους και την ενδυνάμωση του συνδικαλιστικού τους κινήματος.
Κώστας Μπουμπουρής
Αστυν. Δ/ντής ε.α.-Συγγραφέας
(k.boubouris@yahoo.gr)
φωτ. Κώστα Μπαλάφα, από αρχείο Κ.Μπουμπουρή
